Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği ve Asansör Gereklilikleri: Yapılaşma ve Erişilebilirlik Standartları Üzerine Bir İnceleme

Giriş

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, yapıların güvenliği, konforu ve erişilebilirliği açısından önemli hükümler içeren bir düzenlemedir. Bu düzenleme, özellikle bina yapılarının temel unsurlarından biri olan asansörlerin, doğru ve güvenli bir şekilde tasarlanması ve uygulanmasını sağlar. Asansör, modern binalarda yalnızca yük taşımak için değil, aynı zamanda kişisel erişim ve acil durumlar için de kritik bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda, ilgili yönetmelikler asansörlerin yerleşimi, tasarımı ve güvenlik önlemleri hakkında detaylı hükümler getirmiştir. Bu makale, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin asansörlere dair getirdiği düzenlemeleri ele alarak, bu düzenlemelerin gerekliliklerini, güvenlik önlemlerini ve erişilebilirlik standartlarını incelemektedir.

Asansör Gereklilikleri

Yönetmelikte yer alan asansörle ilgili düzenlemelerin başında, bina kat sayısına göre belirlenen asansör zorunlulukları gelmektedir. 3 katlı binalarda asansör yeri bırakılması, 4 ve daha fazla katlı binalarda ise asansör tesisi zorunludur. Bu, binaların kullanıcılarının güvenliği ve erişilebilirliği açısından kritik bir önlem olarak belirlenmiştir. Bodrum katlar da dahil olmak üzere, ortak alan bulunan ve iskân edilen binalarda asansör zorunluluğu, bina sakinlerinin yaşam kalitesini artırırken, bina yapılarının erişilebilirliğini de güvence altına almaktadır.

Asansörlerin Tasarımına İlişkin Ölçütler

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, asansörlerin hem yapısal özellikleri hem de kullanımına dair birçok özel şartı içerir. Tek asansörlü binalarda, asansör kabininin dar kenarı 1.20 metre, alanı ise 1.80 m²’den küçük olmamalıdır. Ayrıca, asansör kapısının açıldığı sahanlığın genişliği, asansörün tipi ve kapı modeline göre farklılık gösterir. Sürgülü kapı açılacaksa, sahanlık genişliği en az 1.20 metre, dışa açılan kapılar için ise bu genişlik 1.50 metre olmalıdır. Bu ölçütler, kullanıcıların rahat ve güvenli bir şekilde asansöre erişimini sağlamak amacıyla belirlenmiştir.

Birden Fazla Asansör Durumunda Düzenlemeler

Birden fazla asansör bulunan binalarda, asansör sayısının yarısı kadar asansörün belirlenen ölçülere uygun olması gerekmektedir. Tek sayıda asansör bulunması durumunda ise bu sayı bir alta yuvarlanır. Buradaki amaç, binaların tüm katlarına eşit ve güvenli bir şekilde erişimin sağlanabilmesidir. Bu düzenlemeler, binaların yoğunluğu ve kullanım özelliklerine göre esnekliğe yer bırakmakta, ancak temel güvenlik ve erişilebilirlik standartlarını zorunlu kılmaktadır.

Asansör Güvenliği ve Yangın Durumlarında Özel Düzenlemeler

Asansörlerin güvenliği, yalnızca kullanıcıların rahat erişimiyle sınırlı değildir. Ayrıca, binaların yangın güvenliği için de önemli bir araçtır. Özellikle 10 kat ve üzeri binalarda, asansörlerin yangına dayanıklı malzemelerden yapılması ve kuyu içinde duman sızdırmaz özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu tür asansörlerin, herhangi bir tehlike anında, elektriklerin kesilmesi durumunda zemin kata ulaşarak kapılarını açabilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, bu asansörler kesintisiz güç kaynağından beslenerek, olası bir elektrik kesintisinde dahi çalışmaya devam etmelidir.

Yük Taşıma ve Sedye Taşıma Asansörleri

10 kat ve üzeri binalarda, en az bir asansörün yük, eşya ve sedye taşıma amacıyla tasarlanması gerekmektedir. Bu asansörlerin dar kenarı en az 1.20 metre, alanı ise 2.52 m² olmalıdır. Kapı genişliği ise net 1.10 metreyi geçmemelidir. Bu tür asansörler, sadece bina sakinlerinin taşınması için değil, aynı zamanda acil durumlarda yaralıların taşınması için de önemli bir işlev görmektedir.

Tadilatlar ve Mevcut Binalarda Uygulama

Yönetmelik, mevcut binalarda yapılacak tadilatlarda da asansörlerin tasarımına ilişkin kuralları belirler. Eski binalarda yapılan tadilatlarda, asansörlerin TSE standartlarına uygun olması, gerek idarelerin gerekse bina sahiplerinin sorumluluğundadır. Ancak, yeni binalarda inşa edilen asansörlerin yukarıda belirtilen tüm ölçütlere uygun olarak yapılması zorunludur.

Genel Erişilebilirlik Standartları

Asansörlerin erişilebilirlik standartlarına uygun şekilde yapılması, yönetmelikte belirlenen temel kurallardan biridir. Asansörlerin, bina girişinden itibaren engelsiz erişime imkan verecek şekilde inşa edilmesi gerekmektedir. Bu, özellikle engelli bireylerin binalarda daha bağımsız hareket edebilmesi için önemlidir. Ayrıca, asansörlerin erişilebilirlik donanımlarına sahip olması, kullanıcıların güvenliği ve konforu için gereklidir.

Özel Durumlar ve İdare Yetkileri

Özellik arz eden binalarda, binanın kat adedi, inşaat alanı ve kullanım şekli göz önünde bulundurularak, asansör sayısı ve boyutları ile ilgili düzenlemeler artırılabilir. Bu tür durumlarda, ilgili idareler devreye girer ve asansör gereksinimlerini belirler. Bu düzenleme, bina türüne özel ihtiyaçların karşılanmasını amaçlar ve uygulama esnekliği sağlar.

Sonuç

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, asansörlerin güvenli, erişilebilir ve işlevsel olmasını sağlamak amacıyla kapsamlı hükümler içermektedir. Bu düzenlemeler, bina sakinlerinin güvenliğini ve konforunu sağlamak için kritik öneme sahiptir. Özellikle yüksek binalarda yangın güvenliği, erişilebilirlik ve yük taşıma gibi faktörler göz önünde bulundurularak asansörlerin doğru bir şekilde tasarlanması gerekmektedir. Yönetmelikte belirlenen asansör boyutları ve güvenlik önlemleri, modern şehir yaşamının gerekliliklerine uygun olarak binaların erişilebilirliğini artırmaktadır. Bu kapsamda, tüm bina sahiplerinin ve inşaat sektörünün bu yönetmeliklere tam uyum sağlaması, yaşam alanlarının daha güvenli ve fonksiyonel hale gelmesine katkı sunacaktır.

makalenin 40 maddede özeti:

1. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, bina inşaatlarında asansörlerin güvenli ve erişilebilir bir şekilde tasarlanmasını gerektirir.
2. 3 katlı binalarda asansör yeri bırakılması, 4 ve daha fazla katlı binalarda ise asansör tesisi zorunludur.
3. Bodrum katlar dahil, ortak alan bulunan binalarda asansör yapılması zorunludur.
4. Tek bağımsız bölümlü konutlar hariç, daha az katlı binalarda da asansör yapılabilir.
5. Tek asansörlü binalarda asansör kabini dar kenarı 1.20 metre, alanı 1.80 m²'yi geçmelidir.
6. Asansör kapısının geçiş genişliği 0.90 metreden az olmamalıdır.
7. Sürgülü kapıların açıldığı sahanlık genişliği en az 1.20 metre, dışa açılan kapılar için ise 1.50 metre olmalıdır.
8. Birden fazla asansör bulunan binalarda, asansör sayısının yarısı kadar asansör bu ölçülere uygun olmalıdır.
9. Asansör sayısı tek olduğunda, sayıyı bir alt rakama yuvarlamak gerekmektedir.
10. TSE standartlarına uyulmaması durumunda, 120 m²’nin altındaki parsellerde ve tek bağımsız bölümde idare yetkilidir.
11. Mevcut binalarda yapılacak tadilatlarda, asansörlerin TSE standartlarına uygunluğu idare tarafından denetlenir.
12. 800 m²'den büyük veya 3 kat ve üzeri olan umumi binalarda asansör yapılması zorunludur.
13. Kat alanı 800 m²'den büyük ve kat adedi 3'ten fazla olan umumi binalarda, en az 2 asansör yapılması gerekmektedir.
14. 10 kat ve üzeri binalarda, yangına dayanıklı, kesintisiz güç kaynağıyla beslenen asansörlerin olması zorunludur.
15. Bu asansörler, tehlike anında zemin kata ulaşmalı ve kapılarını açmalıdır.
16. 10 katlı binalarda, yük, eşya ve sedye taşıma amaçlı asansörler yapılmalıdır.
17. Bu asansörlerin dar kenarı 1.20 metre, alanı ise 2.52 m² olmalıdır.
18. Asansörlerin kapı genişliği net 1.10 metreyi geçmemelidir.
19. Binalarda asansör yapılması, merdiven yapılma şartını kaldırmaz.
20. Asansörlerin işletilmesiyle ilgili hususlar, 2016 tarihli Asansör Yönetmeliği ve TSE standartlarına göre düzenlenir.
21. Asansörler, bodrum katlar dâhil tüm katlara hizmet etmelidir.
22. Asansörlere bina girişinden itibaren engelsiz erişim sağlanmalıdır.
23. Asansörlerin erişilebilirlik standartlarına uygun donanımlara sahip olması gereklidir.
24. Özellik arz eden binalarda, kat adedi, inşaat alanı ve kullanım şekline göre asansör sayıları artırılabilir.
25. 3 katlı binalarda asansör yeri bırakılması zorunluluğu, küçük binalarda yer verilmesi ile sınırlıdır.
26. Asansör sayısının yarısı kadar yapılması gereken asansörler, binaların kullanım ihtiyacına göre belirlenir.
27. Mevcut binalarda asansörün uygulanması, binanın fiziksel özelliklerine göre idareye bağlıdır.
28. Asansörlerin güvenli çalışabilmesi için yangın ve elektrik kesintisi durumları göz önünde bulundurulmalıdır.
29. TSE standartlarına uyulması, yerel yönetimlerin sorumluluğundadır.
30. Asansörler, kullanıcılar için hem güvenliği hem de rahat erişimi sağlamak amacıyla tasarlanmalıdır.
31. Her tür bina, kullanım yoğunluğuna göre uygun sayıda asansörle donatılmalıdır.
32. 10 katlı binalarda asansörlerin acil durumlarda yük taşıma kapasitesine sahip olması gereklidir.
33. Asansörlerin sahanlık genişlikleri ve kapı ölçüleri, kullanım kolaylığı sağlayacak şekilde belirlenir.
34. Binalarda asansörlerin yerleşimi, ulaşım kolaylığı ve güvenlik açısından dikkatle planlanmalıdır.
35. Erişilebilirlik standartlarına uyulması, özellikle engelli bireylerin binada rahatça hareket edebilmesi için gereklidir.
36. Asansörlerin tüm katlarda hizmet verebilmesi, bina sakinlerinin günlük yaşamını kolaylaştırır.
37. Yük taşıma ve sedye taşıma asansörleri, acil durumlar için büyük önem taşır.
38. Binalarda yapılan asansörlerin TSE standartlarına uygun olması, güvenliğin sağlanmasında kritik rol oynar.
39. Asansörlerin tasarımında yangın güvenliği, elektrik kesintisi gibi olağanüstü durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
40. İdareler, bina özelliklerine göre esneklik tanıyarak asansör gereksinimlerini belirler.

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği son haline göre Asansörler ve Asansör yapım yönetmeliğine ait mevzuat şöyledir; 

MADDE 34- (1) (Değişik:RG-28/7/2018-30492) Tek bağımsız bölümlü konutlar hariç uygulama imar planına göre kat adedi 3 olan binalarda asansör yeri bırakılması, 4 ve daha fazla olan binalarda ise asansör tesisi zorunludur. İskân edilen ve ortak alan bulunan bodrum katlar dâhil kat adedi 4 ve daha fazla olan binalarda asansör yapılması zorunludur. Daha az katlı yapılarda da asansör yapılabilir.

(2) Tek asansörlü binalarda; asansör kabininin dar kenarı 1.20 metre ve alanı 1.80 m2’den, kapı net geçiş genişliği ise 0.90 metreden az olamaz. Asansör kapısının açıldığı sahanlıkların genişliği, asansör kapısı sürgülü ise en az 1.20 metre, asansör kapısı dışa açılan kapı ise en az 1.50 metre olmak zorundadır. Birden fazla asansör bulunan binalarda, asansör sayısının yarısı kadar asansörün bu fıkrada belirtilen ölçülerde yapılması şarttır. Tek sayıda asansör bulunması durumunda sayı bir alta yuvarlanır. TSE standartlarının bu fıkrada belirtilen ölçü ve miktarlardan küçük olması halinde; taban alanında yapılaşma hakkı 120 m2’nin altında olan parseller ile tek bağımsız bölümlü müstakil konut binalarında TSE standartlarına uyulmasına ilgili idaresi yetkilidir.

(3) Mevcut binalarda yapılacak tadilatlarda, bu madde hükümlerinin ya da TSE standartlarının uygulanmasında idaresi yetkilidir.

(4) (Değişik:RG-28/7/2018-30492) Kullanılabilir katlar alanı tek katlı olan binalar hariç 800 m2'den veya kat adedi birden fazla olan umumi binalarda en az bir adet asansör yapılması zorunludur. Ayrıca; kat alanı 800 m2'den ve kat adedi 3'ten fazla olan umumi binalarda, uygulama imar planına göre 10 kat ve üzeri binalarda (Değişik ibare:RG-27/12/2019-30991) veya zemin kat üzerinde 20 den fazla konut kullanımlı bağımsız bölüm bulunan yapılarda ikinci fıkrada belirtilen asgari ölçülere uygun ve en az 2 adet olmak üzere binanın tipi, kullanım yoğunluğu ve ihtiyaçlarına göre belirlenecek sayıda asansör yapılması zorunludur. Bu asansörlerden en az bir tanesinin herhangi bir tehlike anında, arıza veya elektriklerin kesilmesi halinde zemin kata ulaşıp kapılarını açacak, yangına dayanıklı malzemeden yapılmış, kuyu içinde, duman sızdırmaz nitelikte, kesintisiz bir güç kaynağından beslenecek şekilde tesis edilmesi gerekmektedir.

(5) 10 kat ve üzeri binalarda asansörlerden en az bir tanesi yük, eşya ve sedye taşıma amacına uygun olarak dar kenarı 1.20 metre ve alanı 2.52 m2'den, kapı genişliği ise net 1.10 metreden az olmayacak şekilde yapılır.

(6) Binalarda usulüne göre asansör yapılmış olması, bu Yönetmelikte belirtilen şekil ve ölçülerde merdiven yapılması şartını kaldırmaz.

(7) Asansörün yapılması ve işletilmesi ile ilgili hususlarda; bu madde hükümleri de dikkate alınarak, 29/6/2016 tarihli ve 29757 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği (2014/33/AB) ve TSE standartları hükümlerine uyulur.

(8) Asansörlerin, bodrum katlar dâhil tüm katlara hizmet vermesi zorunludur.

(9) Asansörlere bina girişinden itibaren erişilebilirlik standartlarına uygun engelsiz erişim sağlanması zorunludur.

(10) Asansörler, erişilebilirlik standartlarına uygun gerekli donanımlara sahip olmak zorundadır.

(11) Özellik arz eden binalarda, binanın kat adedi, yapı inşaat alanı, kullanma şekli göz önünde tutularak asansör sayıları ile asgari ölçüleri ilgili idaresince artırılabilir.

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği'nde Asansörler ve Akaryakıt Servis İstasyonları Hakkında Önemli Bilgiler
Asansörler:

3 katlı binalarda asansör yeri bırakılması, 4 ve daha fazla katlı binalarda ise asansör tesisi zorunludur.
Asansör kabininin dar kenarı 1.20 metre ve alanı 1.80 m2’den, kapı net geçiş genişliği ise 0.90 metreden az olamaz.
800 m2'den veya kat adedi 3'ten fazla olan umumi binalarda en az bir adet asansör yapılması zorunludur.
10 kat ve üzeri binalarda en az 2 adet asansör yapılması zorunludur. Bu asansörlerden en az bir tanesinin herhangi bir tehlike anında, arıza veya elektriklerin kesilmesi halinde zemin kata ulaşıp kapılarını açacak, yangına dayanıklı malzemeden yapılmış, kuyu içinde, duman sızdırmaz nitelikte, kesintisiz bir güç kaynağından beslenecek şekilde tesis edilmesi gerekmektedir.
10 kat ve üzeri binalarda asansörlerden en az bir tanesi yük, eşya ve sedye taşıma amacına uygun olarak dar kenarı 1.20 metre ve alanı 2.52 m2'den, kapı genişliği ise net 1.10 metreden az olmayacak şekilde yapılır.
Binalarda usulüne göre asansör yapılmış olması, bu Yönetmelikte belirtilen şekil ve ölçülerde merdiven yapılması şartını kaldırmaz.
Asansörlerin yapılması ve işletilmesi ile ilgili hususlarda; bu madde hükümleri de dikkate alınarak, 29/6/2016 tarihli ve 29757 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği (2014/33/AB) ve TSE standartları hükümlerine uyulur.
Asansörlerin, bodrum katlar dâhil tüm katlara hizmet vermesi zorunludur.
Asansörlere bina girişinden itibaren erişilebilirlik standartlarına uygun engelsiz erişim sağlanması zorunludur.
Asansörler, erişilebilirlik standartlarına uygun gerekli donanımlara sahip olmak zorundadır.
Özellik arz eden binalarda, binanın kat adedi, yapı inşaat alanı, kullanma şekli göz önünde tutularak asansör sayıları ile asgari ölçüleri ilgili idaresince artırılabilir.
Akaryakıt Servis İstasyonları:

İmar planlarında akaryakıt servis istasyonu olarak belirlenen alanlarda istasyonlar arası mesafe ve diğer kriterlerle ilgili mevzuata uyulması şartıyla; akaryakıt ve servis istasyonları, CNG otogaz istasyonları, LPG otogaz istasyonları, hidrojen üretim ve dolum istasyonları yapılabilir.
Yapı yüksekliği 2 katı geçmemek şartıyla; istasyonların bünyelerinde kullanıcıların asgari ihtiyaçlarını karşılayacak oto-market, çay ocağı, tuvalet, mescit, büfe, oto elektrik, lastikçi, yıkama yağlama fonksiyonları yer alabilir.
Yakıt tankı ve borulama sistemlerinin bakım, tadilat veya onarımlarının, TSE standartları ve ilgili kurumların görüşü doğrultusunda yapılması zorunludur.
Elektrik enerjisi ile çalışan araçların şarj edilmeleri için, ilgili elektrik kurumunun, olumlu görüşü ile otoparklar, akaryakıt istasyonları veya diğer uygun yerlerde elektrikli araç şarj yeri yapılabilir.
Akaryakıt istasyonları, ilgili mevzuat hükümlerine ve ilgili standartlara uyularak yapılır.
Kaynaklar

Akaryakıt servis istasyonları

MADDE 35- (1) İmar planlarında akaryakıt servis istasyonu olarak belirlenen alanlarda istasyonlar arası mesafe ve diğer kriterlerle ilgili mevzuata uyulması şartıyla; akaryakıt ve servis istasyonları, CNG otogaz istasyonları, LPG otogaz istasyonları, hidrojen üretim ve dolum istasyonları yapılabilir.

(2) Yapı yüksekliği 2 katı geçmemek şartıyla; istasyonların bünyelerinde kullanıcıların asgari ihtiyaçlarını karşılayacak oto-market, çay ocağı, tuvalet, mescit, büfe, oto elektrik, lastikçi, yıkama yağlama fonksiyonları yer alabilir.

(3) Yakıt tankı ve borulama sistemlerinin bakım, tadilat veya onarımlarının, TSE standartları ve ilgili kurumların görüşü doğrultusunda yapılması zorunludur.

(4) Elektrik enerjisi ile çalışan araçların şarj edilmeleri için, ilgili elektrik kurumunun, olumlu görüşü ile otoparklar, akaryakıt istasyonları veya diğer uygun yerlerde elektrikli araç şarj yeri yapılabilir.

(5) Akaryakıt istasyonları, ilgili mevzuat hükümlerine ve ilgili standartlara uyularak yapılır.