İller Bankası Halihazır Fotogrametrik Halihazır Harita Yönetmeliği

Fotogrametrik Halihazır Yönetmeliği'ne halihazır harita yapabilmek için aşağıdaki maddeleri yerine getirmemiz gerekmektedir.

Ekli "Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği”nin yürürlüğe konulması; Millî Savunma Bakanlığının 27/3/2018 tarihli ve 523 sayılı yazısı üzerine, Bakanlar Kurulu'nca 30/4/2018 tarihinde kararlaştırılmıştır.

BÜYÜK ÖLÇEKLI HARITA VE HARITA BILGILERI ÜRETIM YÖNETMELIĞI
BİRİNCİ BÖLÜM
AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK, YETKI VE SORUMLULUK ILE YÜKÜMLÜLÜK
Amaç
MADDE 1
 
(1) Bu Yönetmeliğin amacı;

a) Büyük ölçekli (1/5000 ve daha büyük) harita ve harita bilgisinin üretiminde ülke genelinde standartların belirlenmesini,

b) Büyük ölçekli harita ve harita bilgisinin, Türkiye Ulusal Referans Çerçevesi (TUREF)’ne dayalı üç boyutlu kartezyen koordinatları (X,Y,Z) veya GRSSO elipsoidinde jeodezik koordinatları (enlem, boylam, elipsoit yüksekliği) ile Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999 (TUDKA99)’a dayalı Helmert ortometrik yüksekliklerinin (H), TUSAGA-Aktif sistemiyle ya da yersel, uydu ve uzay, inersiyal, fotogrametrik teknikler kullanılarak elde edilmesini, coğrafi bilgi sistemlerine altlık oluşturacak biçimde derlenmesini, bilgi teknolojileri ve kartografik tekniklerle görselleştirilmesini,

sağlamaktır.

Kapsam
MADDE 2
 
(1) Bu Yönetmelik, büyük ölçekli harita ve harita bilgisinin üretilmesine, derlenmesine, analiz edilmesine, coğrafi veri tabanında saklanmasına, görselleştirilmesine, araziye uygulanmasına ve değişimine ilişkin teknik esasları kapsar.

Dayanak
MADDE 3
 
(1) Bu Yönetmelik, 22/4/1925 tarihli ve 657 sayılı Harita Genel Komutanlığı Kanunu, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 21/6/1987 tarihli ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu, 25/11/2010 tarihli ve 6083 sayılı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 29/6/2011 talihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak hazırlanmıştır.

Yetki ve sorumluluk
MADDE 4
 
(1) Büyük ölçekli harita ve harita bilgisinin kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişilerce üretilmesi veya ürettirilmesi durumlarında yetki ve sorumluluk kanuni yetkiye haiz bir Harita, Geomatik, Jeodezi ve Fotogrametri, Harita ve Kadastro mühendisi tarafından üstlenilir. Haritaların özel sektöre ürettirilmesi durumunda 3194 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinin (I) numaralı fıkrasının (j) bendi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik esas alınır.

Yükümlülük
MADDE 5
 
(1) Büyük ölçekli harita ve harita bilgisini üreten ve ürettiren kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler bu Yönetmelik hükümlerine uymakla yükümlüdür.

İKİNCİ BÖLÜM
TANIMLAR, KISALTMALAR, SINIFLANDIRMA VE NUMARALANDIRMA
Tanımlar
MADDE 6
 
(1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında;

a) Blok: Birden fazla kolondan oluşan hava fotoğrafları dizisini,

b) Denetleme noktaları: Fotogrametrik nirengi sırasında dengelemeye doğrudan etki etmeyen ve sadece dengelemenin doğruluğunu test etmede kullanılan noktaları,

c) Doğrudan coğrafi konumlandırma; Yer kontrol noktaları kullanmaksızın, hava fotoğrafı çekim anında GNSS-IMU ile kaydedilen izdüşüm merkezi konum ve dönüklüklerini kullanarak dış yöneltme parametrelerinin hesaplanmasını,

ç) Fotogrametrik (havai) nirengi: Klasik, kinematik GNSS destekli veya kinematik GNSS-IMU destekli olacak şekilde yer kontrol noktaları ve bağlama noktaları yardımıyla hava fotoğraflarının dış yöneltme parametrelerinin hesaplanmasını,

d) Gerçek ortofoto: Ortofotodaki hata kaynaklarına ilave olarak topografya üzerindeki nesnelerin (binalar, köprüler ve benzeri) yüksekliklerinden kaynaklanan hataların giderilerek nesnelerin gerçek düzlemsel konumlarında gösterildiği ortofotoları,

e) GNSS-IMU (Global Navigation Satellite Systems): Hava fotoğrafı çekimi sırasında çekilen fotoğrafın izdüşüm merkezinin üç boyutlu koordinatlarını ve üç eksendeki dönüklüklerini hesaplayan sistemi,

f) İdare: Bu Yönetmelik kapsamında harita ve harita bilgisini üreten veya ürettiren kamu kurum ve kuruluşlarını,

g) Karesel ortalama hata (KOH): Test edilecek veri kümesi, koordinatları ile aynı noktaların daha yüksek doğrulukta bağımsız bir kaynaktan elde edilen koordinatları arasındaki farkların karelerinin ortalamasının karekökünü,

ğ) Kolon: Aynı yükseklikte ve aynı doğrultuda birbiri ardına çekilmiş hava fotoğrafları dizisini,

h) Metrik hava kamerası: Odak uzaklığı, görüntülemedeki piksel boyutları, yatay ve düşey doğrultudaki piksel sayılan bilinen hava kameralarını,

1) Ortofoto: Arazi topografyasındaki yükseklik farklarından kaynaklanan yer değiştirmeler ile algılayıcı yöneltme hatası, mercek bozulmaları ve yeryüzünün küreselliğinden kaynaklanan hataların giderildiği yer referanslı ortogonal görüntüleri,

i) Pankromatik keskinleştirme (pan-sharpening): Yüksek konumsal çözünürlükteki pankromatik band ile düşük çözünürlükteki renkli (multispectral-çok bandlı) bantların pankromatik bandın çözünürlüğünde birleştirilerek renkli ve yüksek çözünürlüklü görüntü elde edilmesini,

j) Proje alanı: Büyük Ölçekli harita ve harita bilgisinin üretileceği alanı,

k) Sıklaştırma alanı: Proje alanı sınırlarını en az 2.5 km aşan alanı,

l) Sayısal arazi modeli: İnsan yapısı detaylar ve bitki örtüsü çıkarılmış çıplak arazi yüzeyini temsil eden, çoğunlukla karesel düzenli bir grid yapıda veya düzensiz üçgensel formdaki yükseklik verilerini,

m) Sayısal yüzey modeli; İnsan yapısı detaylar ve bitki örtüsü dahil arazi yüzeyini temsil eden, çoğunlukla karesel düzenli bir grid yapıda veya düzensiz üçgensel formdaki yükseklik verilerini,

n) Yer kontrol noktası (YKN): Yeryüzünde tesis edilen, koordinatları ve/veya yüksekliği jeodezik yöntemlerle belirlenen noktaların genel adını,

o) Yer örnekleme aralığı (YÖA): Sayısal hava fotoğrafındaki bir pikselin yeryüzü üzerindeki karşılığım,

ifade eder.

Kısaltmalar
MADDE 7
 
(1) Bu Yönetmelikte yer alan kısaltmalar şunlardır:

a) ED50: Avrupa Datumu-1950 [Hayford elipsoidine (a = 6378388.0 m, f =1/297.0) dayalı datum].

b) ETRF (European Terrestrial Reference Frame): Avrupa Yersel Referans Çerçevesi.

c) FKP (Flachen für Korrectur Parameter): Alan Düzeltme Parametreleri.

ç) GNSS (Global Navigation Satellite Systems): Küresel Seyrüsefer Uydu Sistemleri (GPS, GLONAS, GALILEO ve benzeri).

d) GRS80 (Geodetic Reference System-1980): Jeodezik Referans Sistemi 1980. (Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliğinin 1979 yılında benimsediği aşağıda geometrik ve fiziksel parametreleri verilen referans elipsoidi: a = 6378137.0 m, f = 1/298.257222101, J2 = 0.00108263, Ɯ = 7292115 x 10-11 rad s-1, GM = 398600.5 x 109 m3 s-2).

e) GZK: Gerçek Zamanlı Kinematik.

f) IMU (Inertial Measurement Unit): Ataletsel Ölçü Birimi.

g) ITRF (International Terrestrial Reference Frame): Uluslararası Yersel Referans Çerçevesi,

g) ITRF96: 1996 yılında güncellenmiş ITRF.

b) LİDAR (Light Detection and Ranging); Lazer ile Yüzey Uzaklıklarının Ölçümü.

ı) MAC (Master-Auxiliary Concept): Ana-Yardımcı İstasyon yöntemi.

i) RINEX (Receiver Independent Exchange Format): Alıcıdan Bağımsız Değişim Formatı.

j) TGyy; TUDKA99 ile uyumlandırılmış, yayımlandığı yılın son iki rakamı ile anılan ve Harita Genel Komutanlığı tarafından yayımlanan güncel Türkiye Jeoit Modeli.

k) TUDKA99 (Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999): I. ve II. derece nivelman ağının gravite ölçüleri ile birlikte Antalya ortalama deniz seviyesine (sıfır yüzeyi) göre 1999 yılında dengelemesiyle belirlenen Helmert ortometrik yüksekliklerinden oluşan düşey referans çerçevesi.

l) TUREF: Türkiye Ulusal Referans Çerçevesi [Koordinatları ITRF96 ile 2005.0 referans epoğunda çakışık ve koordinatlarının zamana göre doğrusal değişimi (hızları) ITRF96’nın Sıfır-Net-Dönüklüğüne (No-Net-Rotation) göre tanımlı dört boyutlu ulusal datumdur.].

m) TUSAGA-Aktif: Türkiye Ulusal Sabit GNSS Ağı-Aktif (GZK hizmeti veren GNSS Ağı).

n) TUTGA: Türkiye Ulusal Temel GNSS Ağı.

o) VRS (Virtual Reference Station): Sanal Referans İstasyonu.

Sınıflandırma
MADDE 8
 
(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki kontrol noktalarının hiyerarşik sınıflandırılması aşağıda belirtilmiştir.

a) Uzay ve uydu teknikleriyle oluşturulan üç boyutlu ağların ve noktaların derecelendirilmesi aşağıda belirtilmiştir.

1) A derece ağ ve noktalar: Küresel (ITRF) ve bölgesel (ETRF) ağlar ve noktalardır.

2) B derece ağ ve noktalar: A derece ağlara dayalı TUTGA ve TUSAGA-Aktif noktalarıdır.

3) C derece ağ ve noktalar: B derece ağın sıklaştırılması ile oluşan ağ ve noktalardır ve aşağıdaki alt dereceli ağ ve noktalardan oluşur:

(aa) C1 derece ağ ve noktalar: Daha üst derecedeki ağlara dayalı, baz uzunluğu en fazla 30 km olan ağ ve noktalarıdır (ana GNSS ağı ve noktaları: C1).

(bb) C2 derece ağ ve noktalar: Daha üst derecedeki ağlara dayalı, baz uzunluğu en fazla 15 km olan ağ ve noktalarıdır (sıklaştırma GNSS ağı ve noktaları: C2).

(cc) C3 derece ağ ve noktalar: Daha üst derecedeki ağlara dayalı, baz uzunluğu en fazla 10 km olan ağ ve noktalarıdır (alım için sıklaştırma ağı ve noktaları: C3).

(çç) C4 derece ağ ve noktalar: Daha üst derecedeki ağlara dayalı poligon ağı ve noktaları ile poligon bağlanabilen baz uzunluğu en fazla 5 km olan ağ ve noktalardır.

b) Türkiye Yatay Kontrol (Nirengi) Ağı (ED50) ve bu ağa dayalı olarak yersel tekniklerle üretilen ağların ve noktaların derecelendirilmesi aşağıda belirtilmiştir.

1) 1. derece ağ ve noktalar: Kenar uzunluğu 25-35 km olan ağ ve noktalardır.

2) II. derece ağ ve noktalar: I. derecedeki ağlara dayalı ve kenar uzunluğu 10-30 km olan ağ ve noktalardır.

3) III. derece ağ ve noktalar: I. ve II. derecedeki ağlara dayalı ve kenar uzunluğu 4-15 km olan ağ ve noktalar ile 31/1/1988 tarihli ve 19711 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan mülga Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine göre oluşturulan ortalama 5 km kenar uzunluğundaki ağ ve noktalarıdır.

4) IV. derece ağ ve noktalar: Mülga Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine göre oluşturulan ve I., II. ve III. derecedeki ağlara dayalı ara, tamamlayıcı ve dizi nirengi noktalarıdır.

5) V. derece ağ ve noktalar: I., II., III. ve IV. derecedeki ağlara dayalı poligon ağları ve noktalarıdır.

c) TUDKA99 ve buna dayalı olarak oluşturulan düşey kontrol ağlarının derecelendirilmesi aşağıda belirtilmiştir,

1) I. ve II, derece nivelman ağı ve noktaları: Ülke nivelman ağı ve noktaları.

2) III. derece nivelman ağı ve noktaları (ana nivelman ağı): En çok 40 km uzunluğundaki luplarla üst dereceli ağlara dayalı sıklaştırma ağı ve noktaları.

3) IV. derece nivelman ağı ve noktaları (ara nivelman ağı): En çok 10 km uzunluğundaki luplarla üst dereceli ağlara dayalı sıklaştırma ağı ve noktaları.

4) V. derece nivelman ağı ve noktaları: Poligon ve tamamlayıcı nivelman ağı ve noktaları.

Numaralandırma
MADDE 9
 
(1) Noktaların numaralanmasında (poligon ve nivelman noktaları hariç) 1/100000 ölçekli pafta alanı esas alınır. Numaralar sekiz basamaktan oluşur. İlk üç basamak 1/100000 ölçekli pafta numarasını, kalan beş basamak nokta türünü ve numarasını gösterir. Numaralar, kuzeyden başlayarak saat yönünde verilir. Aynı l/l00000 ölçekli pafta içinde birden fazla grup iş yapıldığında numaralama bir önceki çalışmada verilen son numaradan itibaren başlatılır. Koordinasyon, Tapu Ve Kadastro Genel Müdürlüğünce sağlanır. Sıklaştırma yapan veya yaptıran idare çalışma bölgesindeki 1/100000 ölçekli paftalara giren Cl, C2 ve C3 noktalarına ait son nokta numarasını Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden almak ve tesis ettiği noktalara ait nokta numaralarını bir indeks dahilinde Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne teslim etmekle yükümlüdür.

(2) Nokta türlerine göre numaralama aşağıdaki şekilde yapılır.

a) C1 noktaları: Bu noktalar, dördüncü basamak "1” olmak üzere beşinci basamaktan itibaren. 0001’den başlayarak numaralanır (Örnek: G2510032). Cl’e dahil edilen mevcut TUTGA nokta numaraları aynen kullanılır, uyuşumlu olduğu belirlenen yatay kontrol ve düşey kontrol, noktaları için eski numarası payda olarak verilir (Örnek: G2510032/7213 veya G2510033/134-DN2).

b) C2 noktaları: Bu noktalar, dördüncü basamak "2” olmak üzere beşinci basamaktan itibaren 0001’den başlayarak numaralanır (Örnek: G2520032). C2’ye dahil edilen mevcut TUTGA nokta numaraları aynen kullanılır, uyuşumlu olduğu belirlenen yatay kontrol ve düşey kontrol noktaları için eski numarası payda olarak verilir (Örnek; G2520032/7213 veya G2520033/134-DN2).

c) Alını için sıklaştırma noktaları: Bu noktalar, dördüncü basamak "3” olmak üzere beşinci basamaktan itibaren 0001’den başlayarak numaralanır (Örnek: G2530032).

ç) Fotogrametrik noktalar: Bu Yönetmeliğe uygun olarak üretilen fotogrametrik noktalar, dördüncü basamak "4” olmak üzere beşinci basamaktan itibaren 0001’den başlayarak numaralanır (Örnek: G254Ö032).

d) GNSS nivelmanı noktaları: Geometrik nivelman bağlantısı yapılan C1, C2 noktaları ve C3 için nokta numarası, dördüncü ve beşinci basamak sırasıyla "1H”, "2H” ve "3H” olmak üzere altıncı basamaktan itibaren 00l’den başlayarak numaralanır (Örnek; G251H004, G252H005 veya G253H006).

e) Poligon noktaları: Bu noktalar, proje bazında ilk karakter "P” olmak üzere 1’den itibaren numaralanır (Örnek: P1). Ek ve yenileme çalışmalarında yeni poligon noktalarına eski numaraların devamı verilir. Yardımcı alım noktası dayanağı (kör poligon) poligon numarasının sonuna (/) işareti eklenerek numaralanır (P1/1).

f) Nivelman noktaları: Bu noktalar, proje bazında ilk iki karakter ana nivelman noktaları için "AN”, ara nivelman noktaları için "RN”, yardımcı nivelman noktaları için "YN” olmak üzere 1’den itibaren numaralanır (Örnek: AN1, RN1, YN1). Ek ve yenileme, çalışmalarında yeni nivelman noktalarına eski numaraların devamı verilir. Nivelman ağına dahi) edilen TUDKA99 nokta numaraları aynen kullanılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
JEODEZIK ÇALIŞMALAR
Referans çerçevesi ve izdüşüm sistemi
MADDE 10
 
(1) Bu Yönetmelik kapsamında hesaplanacak koordinatlar, TUREF’e dayalı olarak, GRS80 elipsoidi ve Transvers Mercator (TM) izdüşümünde üç derecelik dilim esasına göre belirlenir.

C1 derece ana GNSS ağının oluşturulması
MADDE 11
 
(1) TUTGA/TUSAGA-Aklif ile sıklaştırma alanındaki noktalar arasında bağlantıyı sağlayan C1 derece Ana GNSS ağı, sıklaştırma alanına 30 km’den yakın, her durumda en az iki TUTGA/TUSAGA-Aktif noktası ile diğerleri önceden tesis edilmiş C1 noktalarından olmak üzere en az üç noktadan ve en fazla 30 km uzunluğundaki bağımsız bazlardan oluşturulur. C1 noktaları aşağıdaki noktalardan oluşabilir.

a) I., II. ve dengelenmiş III. derece Ülke Yatay Kontrol (Nirengi) Ağı noktaları.

b) Mülga Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine göre oluşturulmuş III. derece nirengi ağı noktaları.

c) Yerel ağların (ülke sistemine bağlı olmayan) yüksek dereceli noktaları,

ç) Yeni tesis edilecek noktalar.

C1 noktası için yer seçimi
MADDE 12
 
(1) C1 noktasının yer seçiminde aşağıdaki esaslar dikkate alınır.

a) Çevrede uydu sinyallerini yansıtacak yüzeyler (duvar, su yüzeyi, çatı ve benzeri yapılar) bulunmamalıdır.

b) Anten yüksekliğinden geçen ufkun 15° üzerinde ağaç, bina ve benzeri engeller bulunmamalıdır.

c) Yakınlarda GNSS sinyallerini etkileyecek yüksek gerilim hatları, radyo, televizyon, GSM veya radar iletişim antenleri ve benzeri tesisler bulunmamalıdır.

ç) Araç ile kolay ulaşılabilir olmalıdır.

d) Sağlam zeminde uzun süre kalabilecek kamu arazileri, parklar, yeşil alanlar gibi günün her saati girilip çıkılabilecek yerlerde olmasına dikkat edilmelidir.

(2) C1 noktaları yer seçim kanavasında gösterilir.

C1 noktasının tesisi
MADDE 13
 
(1) C1 noktasının tesisinde;

a) Tahrip olmayan eski noktaların zemin tesisleri aynen korunur.

b) Yeni C1 noktaları ek-4’teki gibi tesis edilir.

(2) C1 noktalarının tesis işlemine, yer seçim kanavasının idare tarafından onaylanmasından sonra başlanır.

C1 noktalarının GNSS tekniğiyle ölçülmesi
MADDE 14
 
(1) C1 noktalarının ölçümlerinde;

a) En az iki frekanslı, aynı anda en az altı uydudan kayıt yapabilen, jeodezik amaçlı GNSS alıcıları kullanılır.

b) Eş zamanlı oturumlar halinde gerçekleştirilecek statik ölçmelerde;

1) Uydu sayısı: Eh az beş adet,

2) Kayıt süresi: En az 120 dakika,

3) Kayıt aralığı: 15 saniye veya daha az,

4) Uydu yüksekliği: 10°, alınır,

c) Her oturumda, ek-5’te yer alan GNSS Ölçme ve Kayıt Karnesi düzenlenir.

ç) Anten yüksekliği ölçmeye başlamadan önce ve sonra olmak üzere iki kez ve her seferinde üç farklı noktadan mm duyarlığında ölçülür.

d) Oturumlar komşu istasyonlar arasında planlanır ve bu oturumlar arasında en az bir baz veya iki komşu nokta ortak alınır.

e) TUREF koordinatları bilinmeyen ve pilye tesisi olmayan noktalarda, iki oturumlu ölçme yapılır. Her oturumdaki anten yükseklikleri arasında en az 10 cm’lik fark olmalıdır.

C1 derece ağlardaki GNSS ölçülerinin değerlendirilmesi
MADDE 15
 
(1) C1 derece ağlardaki GNSS ölçülerinin değerlendirilmesinde;

a) TUTGA/TUSAGA-Aktif ve eski C1 koordinatları, ölçme epoğuna (T) kaydırılır ve değerlendirmede kullanılır. TUTGA/TUSAGA-Aktif ve eski Cl’in başlangıç epoğundaki koordinatı alınır ancak eski C1 noktasının hızı, son TUTGA/TUSAGA-Aktif hızlarından yeniden hesaplanır. Epok kaydırma işleminde;

eşitliği kullanılır. Burada To, TUREF referans epoğu (2005.0), VX,VY,VZ nokta hızlarıdır.

b) C1 ölçüleri, ölçme anındaki koordinatları bilinen ve sabit alınan bir noktaya dayalı olarak zorlamasız (serbest) dengelenir. Bu dengeleme sonucunda, ağda uyuşumsuz baz olup olmadığı istatistik yöntemle test edilir. Uyuşumsuz bazlar varsa, yeniden hesaplanır veya yeniden ölçülerek dengeleme hesabı tekrarlanır. Her bağımsız bazın AX, AY, AZ bileşenleri ile bunların standart sapmaları бʌx,бʌy,бʌz hesaplanır ve sonuçlar; бʌx, бʌy, бʌz ≤ ±(10 mm±1 ppm) olmalıdır.

c) TUTGA/TUSAGA-Aktif noktalarının, ölçme anındaki verilen koordinatları ile C1 derece ağın zorlamasız (serbest) dengeleme sonucu bulunan koordinatları arasında üç boyutlu (3D) benzerlik dönüşümü yapılır ve ölçek uyuşumu istatistik yöntemle test edilir. Ölçek faktörü (ƛ); 1-ƛ ≤ ±3 ppm olmalıdır.

ç) C1 derece ağı, TUTGA/TUSAGA-Aktif noktalarının ölçme anındaki TUREF koordinatları değişmez alınarak dengelenir. Dengeleme sonucunda nokta jeodezik koordinatları (φ, ƛ, h) ve standart sapmaları (бφ, бƛ, бh) hesaplanır. Bu hesap sonucunda; бφ, бƛ ≤ ± 3.0 cm, бh, ≤ ±5.0 cm olmalıdır.

d) İstatistik güven aralığı l-a=0,95 alınmalıdır.

C2 derece sıklaştırma GNSS ağının oluşturulması
MADDE 16
 
(1) TUTGA/TUSAGA-Aktif veya C1 noktalarından 15 km’yi geçmeyen en az iki bağımsız baz ile belirlenen C2 derece ağlar, sıklaştırma alanı içindeki aşağıdaki noktalardan oluşabilir.

a) I., II. ve dengelenmiş III. derece Ülke Nirengi Ağı noktaları.

b) Mülga Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliğine göre oluşturulmuş III. derece yüzey ağı noktaları.

c) Yerel yatay kontrol ağlarının yüksek dereceli noktaları.

ç) Yeni tesis edilecek noktalar,

C2 noktası için yer seçimi
MADDE 17
 
(1) C2 noktası için yer seçiminde; bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde yer alan esaslara ek olarak, eğer C3 dereceden nokta sıklaştırması aynı proje kapsamında yapılmayacak ise her C2 noktası aynı veya üst dereceden bir başka ağ noktasını görmelidir. Seçilen C2 dereceli noktalar bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen yer seçim kanavasında gösterilir.

C2 noktasının tesisi
MADDE 18
 
(1) C2 noktasının tesisinde;

a) Tahrip olmayan eski noktaların zemin tesisleri aynen korunur.

b) Yeni C2 noktaları ek-4'te yer aldığı gibi tesis edilir.

C2 noktalarının GNSS tekniğiyle ölçülmesi
MADDE 19
 
(1) C2 noktalarının ölçümlerinde;

a) Aynı anda en az altı uydudan kayıt yapabilen jeodezik amaçlı GNSS alıcıları kullanılır.

b) Eş zamanlı oturumlar halinde gerçekleştirilecek statik ölçmelerde;

1) Uydu sayısı: En az beş adet,

2) Kayıt aralığı: 15 saniye veya daha az,

3) Uydu yüksekliği: 10◦,

4) Kayıt süresi: Bazlarda tek oturumda 60 dakika (tek frekanstı alıcılar için 90 dakika), alınır.

c) TUREF koordinatları bilinmeyen ve pilye tesisi olmayan noktalarda 30 dakikalık (tek frekanslı alıcılar için 45 dakika) iki oturumlu ölçüm yapılır. Her oturumdaki anten yükseklikleri arasında en az 10 cm’lik fark olmalıdır.

ç) Anten yüksekliği ölçüye başlamadan önce ve sonra iki kez mm duyarlığında ölçülür.

d) Her oturumda, ek-5'te yer alan GNSS Ölçme ve Kayıt Karnesi düzenlenir.

C2 derece ağlardaki GNSS ölçülerinin değerlendirilmesi

MADDE 20
 
(1) C2 derece ağlardaki GNSS ölçüleri;

a) C2 noktalarını TUTGA/TUSAGA-Aktif ve C1 noktalarına bağlayan bazlar, tekli veya oturum baz çözümü ile değerlendirilir. Hesaplanan baz bileşenlerinin standart sapmaları, бʌx,бʌy,бʌz ≤ ±(10 mm± 1.5 ppm) olmalıdır.

b) TUTGA/TUSAGA-Aktif ve C1 noktalarının ölçme epoğundaki koordinatları değişmez alınarak, C2 noktalarının ölçme epoğundaki jeodezik (φ, ƛ, h) koordinatları ve standart sapmaları (бφ, бƛ, бh) farklı zamanlarda yapılan kayıtların birlikte değerlendirilmesiyle hesaplanır. Değerlendirme sonucunda; бφ, бƛ ≤ ±4.0 cm, бh , ≤ ±5.0 cm olmalıdır.

c) C2 noktaları, C1 noktaları ile birlikte TUTGA/TUSAGA-Aktif noktalarına dayalı olarak değerlendirilebilir.

C1 ve C2 nokta koordinatlarının referans epoğunda hesaplanması
MADDE 21
 
(1) Cl ve C2 noktalarının T ölçü epoğundaki koordinatları, referans epoğuna (To =2005.0) kaydırılır. Bunun için Cl ve C2 nokta hızları, güncel TUTGA/TUSAGA-Aktif nokta hızlarından idare tarafından belirlenen enterpolasyon yöntemiyle hesaplanır. Koordinat kaydırma işlemi için;

eşitliği kullanılır.

C3 derece GNSS ağının oluşturulması
MADDE 22
 
(1) G3 noktalarının oluşturulmasında aşağıdaki esaslara uyulur.

a) C3 derece ağları oluşturan noktalar; sıklaştırma alanında, en az bir C1, C2 ve C3 derece noktayı görecek, poligon dizilerine çıkış verecek ve en büyük kenar uzunluğu en fazla 10 km olacak biçimde, bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinde yer alan hususlar dikkate alınarak seçilir. Seçimi yapılan C3 noktalar bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen yer seçim, kanavasına işaretlenir.

b) C3 noktaları (alım için sıklaştırma noktaları) ek-4’teki gibi tesis edilir.

c) C3 noktalarının ölçülmesinde en az altı uydudan eş zamanlı kayıt yapabilen jeodezik amaçlı GNSS alıcıları kullanılır.

ç) C3 noktalarının ölçümleri statik veya hızlı statik yöntemle gerçekleştirilir ve ölçmelerde;

1) Uydu sayısı: En az beş adet,

2) Kayıt aralığı: 15 saniye veya daha az,

3) Uydu yüksekliği: 10°,

4) Kayıt Süresi: 5 km’ye kadar bazlarda 20 dakika (tek frekanslı alıcılar için 30 dakika),

alınır.

d) 5 km’den büyük bazlarda her bir km için 3 dakika (tek frekanslı alıcılar için 5 dakika) ilave süreler ile en fazla 10 km’ye kadar bazların ölçümü şeklinde belirlenir.

e) Anten yüksekliği ölçü öncesi ve solmasında iki kez mm duyarlığında ölçülür.

f) C3 noktaları: TUTGA/TUSAGA-Aktif, C1 ve G2 noktalarından en az iki bağımsız baz ile belirlenir.

g) GNSS ölçümü yapılan noktalardaki her oturumda, ek-5’te yer alan GNSS Ölçme ve Kayıt Kaimesi düzenlenir.

ğ) C3 noktalarını TUTGA/TUSAGA-Aktif, C1 ve C2 noktalarına bağlayan bazlar, tekli veya oturum baz çözümü ile değerlendirilir. Hesaplanan baz bileşenlerinin standart sapmaları; бʌx, бʌy, бʌz ±(10 mm + 1.5 ppm) olmalıdır.

h) C3 nokta koordinatları, bağlantı noktalarının referans epoğundaki koordinatları değişmez alınarak hesaplanır. Değerlendirme sonucunda; бφ, бƛ ≤ ±5.0 cm, бh ≤ ±6.0 cm olmalıdır.

ı) C3 noktalarının hızları güncel TUTGA/TUSAGA-Aktif nokta hızlarına dayalı olarak enterpolasyonla bulunur.

TUSAGA-Aktif istasyonları ile baz uzunluğuna bağlı olmaksızın statik ölçü yöntemi kullanılarak nokta koordinatlarının belirlenmesi
MADDE 23
 
(1) C (C1, C2, C3 ve C4) derece noktalar, en az üç adet TUSAGA-Aktif referans istasyonu ve yörünge doğruluğu ±3 cm ve daha doğru olan hassas yörünge bilgileri kullanmak, bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (ç) bentlerine göre GNSS ölçümü yapmak, karşılık geldiği ilgili C derece noktanın yer seçimi, tesis ve doğruluk ölçütlerine uymak şartıyla baz uzunluğuna bağlı olmaksızın üretilebilir.

(2) GNSS Ölçüleri TUSAGA-Aktif noktalarının ölçme anındaki koordinatlarına dayalı olarak değerlendirilir ve daha sonra hesaplanan koordinatlar referans epoğuna kaydırılır. Nokta hızları güncel TUTGA/TUSAGA-Aktif nokta hızlarından idare tarafından belirlenen enterpolasyon yöntemiyle hesaplanır.

Ortometrik yükseklik belirleme
MADDE 24
 
(1) Sıklaştırma alanı içindeki C1, C2 ve C3 noktalarının Helmert Ortometrik Yükseklikleri (H), bu Yönetmeliğin 41 inci veya 42 nci maddeleri uyarınca hesaplanan jeoit yüksekliği (N) kullanılarak, H=h-N eşitliğiyle bulunur. Burada h, elipsoit yüksekliğidir.

C3 derece ağların yersel tekniklerle oluşturulması
MADDE 25
 
(1) C3 derece ağlar için oluşturulan sıklaştırma ağları, B, C1, C2 ve GNSS Ölçme teknikleriyle oluşturulan C3 noktalarına bağlanarak "karışık kestirme”, "açı kenar ağı”, "dizi nirengi” veya "dizi nirengi ağları" biçiminde oluşturulabilir. Görüş olanaklarının az olduğu yerlerde dış merkez gözlemleri planlanabilir. Kestirme noktalarında, ufka uygun dağılmış en az üç noktadan çıkış sağlanmalıdır.

(2) Eski noktaların tesisleri aynen korunur. Ancak, yeni C3 noktaları ek-4’te açıklandığı biçimde tesis edilir ve ek-6’da açıklandığı biçimde röperlenir.

(3) Şeritsel çalışmalarda oluşturulacak dizi nirengilerin en büyük kenar uzunluğu 1.5 km’yi, dizinin toplam uzunluğu ise 7 km’yi geçmemelidir.

(4) Görüş olanağı sağlayan minare, kule ve yüksek binalar üzerindeki işaretler, yöneltme amaçları için kullanılabilir. Bu durumda bu amaçla seçilen noktalar, röper krokilerinde tanımlanarak uygun dağılmış en az dört noktadan doğrultu gözlemleriyle kestirilir,

(5) Kenarlar, ölçme doğruluğu ±(3 mm+3 ppm) (dahil)’den daha iyi olan aletlerle karşılıklı olarak iki kez Ölçülür. Alet ve işaret yükseklikleri cm duyarlığında ölçülür.

(6) Kenar ölçüleri, ek-7’de yer alan biçimde GRS80 elipsoidine; ve izdüşüm düzlemine indirgenir. İndirgenmiş kenarlar arasındaki farkın kenar uzunluğuna oranı 1/50000’den büyük olamaz.

(7) Doğrultu gözlemleri; yatay açı ölçme doğruluğu ±600 (2") (dahil)’den daha iyi olan aletlerle dörder seri yapılır.

(8) C3 noktalarının koordinatları; bağlantı noktalarının koordinatları sabit alınarak, kenar ve doğrultulara uygun ağırlıklar verilerek, en küçük kareler yöntemiyle tek nokta ya da ağ dengelemesiyle bulunur. Konum doğrulukları bu maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen noktalar için ±7 cm (dahil), diğer noktalar için ±5 cm (dahil)’den daha iyi olmalıdır.

(9) Ana, ara veya yardımcı nivelman ağı içine alınamayan C3 noktalarının Helmert Ortometrik Yükseklikleri (H) karşılıklı trigonometrik veya geometrik nivelman yöntemiyle belirlenir. Daha sonra uygun jeoit yükseklikleri (N) kullanılarak noktaların elipsoit yükseklikleri (h=H+N) elde edilir.

Poligon işleri
MADDE 26
 
(1) Detay noktalarının yersel yöntemlerle ölçülmesi için C1, C2 ve C3 noktalarına dayalı poligon dizileri oluşturulur.

a) Poligon dizilerinin seçimi, ölçülmesi ve değerlendirilmesi; ana, ara ve yardımcı poligon geçicileri olarak planlanabileceği gibi poligon ağları biçiminde de planlanabilir. Toplam ana geçki uzunluğu en çok 1.600 m, ara geçki uzunluğu en çok 1.000 m ve yardımcı geçki uzunluğu en çok 600 m alınır. Zorunlu durumlarda, yerleşim yeri dışında geçki uzunlukları idarenin görüşü alınmak suretiyle geçki uzunluklarının en çok 1.5 katı olabilir. Geçicilerde, en büyük kenar uzunluğu 500m’yi geçmemelidir. Planlanan poligon dizi veya ağlarındaki noktalar için bir seçim kanavası düzenlenir.

b) Seçim kanavasının idarece onaylanmasını müteakip, poligon noktaları ek-4’te yer alan şekilde tesis edilir ve ek-6’da yer alan biçimde röperlenir.

GNSS tekniğiyle poligon ölçmeleri
MADDE 27
 
(1) Poligon noktalarının koordinatları; C1, C2 ve C3 noktalarına dayalı statik, hızlı statik, kinematik veya gerçek zamanlı kinematik yöntemlerden biriyle belirlenebilir.

a) Statik ve hızlı statik gözlemlerde;

1) Uydu sayısı: En az beş adet,

2) Uydu yükseklik açısı: 10°,

3) Veri toplama aralığı: 10 saniye veya daha az,

4) Baz uzunluğu: En fazla 5 km,

5) Ölçüm Süresi: En az 10 dakika,

alınır. Ölçümler, en az iki referans noktasına dayalı yapılır. Hesaplanan noktanın konum doğruluğu yatayda ve düşeyde ±8 cm (dahil)’den daha iyi olmalıdır.

b) Ölçme sonrası veya Ölçme anında poligon noktalarının konumları kinematik yöntemlerle belirlenebilir. Her poligon noktasında, aşağıdaki koşulları sağlayacak şekilde ve farklı zamanlarda en az iki oturum GNSS ölçümü yapılır. İki oturumdan elde edilen izdüşüm koordinatları ve elipsoit yükseklikleri arasındaki farklar ±7 cm’den fazla olamaz. Kinematik yöntemlerde;

1) Uydu sayısı: En az beş adet,

2) Uydu yükseklik açısı: 10◦,

3) Veri toplama aralığı: 5 saniye veya daha az,

4) Referans noktasına uzaklık: En fazla 5 km,

5) Ölçüm süresi: Her noktada en az 10 epok,

6) Oturumlar arası zaman: En az bir saat,

alınır.

c) Poligon noktalarının koordinatları; TUSAGA-Aktif sisteminde Ağ GZK yöntemiyle de belirlenebilir.

ç) TUSAGA-Aktif sisteminde poligon noktalarının koordinatları; (d) bendinde yer alan koşulları sağlayacak şekilde ve farklı zamanlarda en az iki GNSS oturumu ile belirlenir.

İki oturumdan elde edilen izdüşüm koordinatları ve elipsoit yükseklikleri arasındaki farklar ±7 cm (dahil)’den küçük olmalıdır.

d) TUSAĞA-Aktif sisteminde Ağ GZK yönteminde;

1) Düzeltme verileri alınırken kullanılabilecek teknik: VRS, FKP veya MAC,

2) İlk faz başlangıç belirsizliği çözümü: Sabitlenmiş,

3) Uydu sayısı: En az beş adet,

4) Uydu yükseklik açısı: 10°,

5) Veri toplama aralığı: Bir saniye,

6) Ölçüm süresi: Her noktada en az 10 epok,

7) Oturumlar arası zaman: En az bir saat,

alınır.

e) TUSAGA-Aktif sistemi ile poligon noktasının koordinatı belirlendiğinde; ölçümlere ilişkin orijinal veri kayıt dosyası ve ek-11’de yer alan çizelge düzenlenerek sayısal ve basılı ortamda teslim edilir.

Yersel tekniklerle poligon ölçmeleri
MADDE 28
 
(1) Yersel tekniklerle poligon ölçmelerinde aşağıdaki esaslara uyulur.

a) Poligon kenarları, ölçme doğruluğu ±(3 mm + 3 ppm) (dahil)’den daha iyi olan elektronik uzunluk ölçerlerle karşılıklı iki kez ölçülür. Bu ölçmelerde alet ve işaret yükseklikleri cm duyarlığında belirlenir.

b) Doğrultular, yatay açı ölçme doğruluğu ±10cc (3") (dahil)’den daha iyi olan aletlerle iki yarım seri olarak ölçülür.

c) Poligon noktalarının koordinatları; en küçük kareler yöntemiyle dengelenerek veya klasik koordinat hesaplama yöntemiyle belirlenebilir.

ç) En küçük kareler yöntemiyle dengelemede, doğrultu gözlemleri ve kenar ölçmeleri için uygun ağırlık seçimi yapılır. Uygun bir test yöntemiyle uyuşmuşuz ölçüler araştırılır. İstatistik güven aralığı l-a=0.95 alınmalıdır. Nokta konum doğruluğu ±8 cm (dahil)’den daha iyi olmalıdır.

d) Bütün geçkilerdeki klasik koordinat hesaplamalarında açı kapanması (Fb), enine (Fq) ve boyuna (Fl) hata sınırları;

eşitlikleriyle hesaplanır. Burada (n) başlangıç ve son noktalar dahil kırık nokta sayısı, (fx,fy) geçkideki koordinat düzeltme miktarları ve (B, C) geçicideki başlangıç ve son noktalardır. Poligon geçkilerinde; Fb > fb , Fq > fq, Fl > fl olmalıdır. Kapalı poligon geçkilerinde enine hata sıfır çıkacağından boyuna hata hesaplanmalıdır.

e) Açı kapanma hatası, kırılma açılarına ve koordinat kapanma hataları ise kenar uzunlukları ile orantılı olacak şekilde dağıtılır.

f) Poligon noktaları arasındaki yükseklik farkları bu Yönetmeliğin 34 ila 39 uncu maddelerindeki esaslara göre geometrik nivelman veya karşılıklı trigonometrik nivelmanla belirlenir. Düşey açı ölçümü; düşey açı ölçüm doğruluğu +1000 (3") veya daha iyi aletlerle en az bir seri ölçülür. Trigonometrik nivelmanla elde edilen iki yükseklik farkı arasındaki fark 3 cm’yi geçmemelidir.

g) Poligon noktalarının Helmert ortometrik yükseklikleri, trigonometrik yükseklik farkları kullanılarak yüksekliği geometrik nivelmanla belirlenen noktalara dayalı hesaplanır. Toplam geçki uzunluğu 1.600 m ve geçki kapanması 5 cm/km’yi geçmemelidir. Ara ve yardımcı poligon yükseklikleri, ana poligon noktalarının yüksekliklerine dayalı hesaplanır. Poligon ağlarının yükseklikleri, bir bütün olarak uygun dağılmış en az dört noktaya dayalı dengelemeyle de hesaplanabilir.

ğ) Poligon noktalarının elipsoit yükseklikleri (h), bu Yönetmeliğin 41 inci veya 42 nci maddeleri uyarınca hesaplanan jeoit yüksekliği (N) ve Helmert ortometrik yükseklik (H) değerleriyle hesaplanır (h = H + N).

Helmert ortometrik yüksekliklerinin belirlenmesi
MADDE 29
 
(1) Noktaların Helmert Ortometrik Yükseklikleri geometrik nivelman, trigonometrik nivelman veya GNSS nivelmanı yöntemlerinden biriyle belirlenir.

(2) GZK ile elde edilen elipsoit yüksekliklerinden, bu Yönetmeliğin 41 inci ve 42 nci maddelerinde belirtilen koşullarda mevcut jeoit doğrudan kullanılarak, iyileştirilerek ya da oluşturulacak yerel jeoit kullanılarak ortometrik yükseklikler elde edilebilir.

TUDKA99'un sıklaştırılması
MADDE 30
 
(1) Proje alanında, TUDKA99’un I. ve II. derece noktalarına dayalı 10. derece Nivelman Ağı (Ana Nivelman Ağı-ANA) oluşturulur. TUDKA99 noktaları, geçki kontrolü yapılarak kullanılır.

(2) TUDKA99 noktalarına dayalı olarak daha önceden oluşturulan ağlardaki yüksek dereceli noktaların dayanak noktası olarak alınması için idarenin onayı alınır.

Bağlantı nivelmanı
MADDE 31
 
(1) Sıklaştırma alanında TUDKA99’un I. veya II. derece noktaları yoksa bu ağa bağlantıyı sağlayacak "bağlantı nivelmanı” yapılır. Bağlantı nivelmanı, geometrik nivelman veya GNSS nivelmanı yöntemiyle yapılabilir.

a) Geometrik nivelman ile bağlantı: Bağlantı nivelman geçkisi, en az iki TUDKA99 noktasına bağlı ve aralarındaki mesafe 2 km’yi geçmeyecek şekilde tesis edilecek nivelman noktaları ile oluşturulur.

b) GNSS nivelmanı ile bağlantı: Proje alanının 20 km’ye kadar yakınından geçen 1. veya II. derece nivelman geçkisinin bulunmaması durumunda; bir nivelman noktasından başlayarak, başka bir nivelman noktasına dayanacak şekilde noktalar arası uzaklıkları 15 km’yi geçmeyecek bir GNSS nivelman geçicisi oluşturulur. Geçki noktaları, hem geometrik nivelman hem de GNSS ölçümlerine olanak sağlayacak şekilde ek-4’e uygun ana nivelman noktası olarak tesis edilir ve numaralandırılır. Geçki noktalarında C1 derece ölçüm ve doğruluk ölçütlerini sağlayacak şekilde GNSS ölçüm ve değerlendirmeleri yapılır. Ancak I. veya II. derece nivelman geçkisinin, proje alanına 20 km’den yakın olması halinde de arazi eğiminin %25’ten fazla ve ulaşımın güç olduğu durumlarda, İdarenin onayı alınarak GNSS nivelmanı bağlantısı yapılabilir. TGyy kullanılarak bu noktalar arasındaki Helmert ortometrik yükseklik farkı (AH=Ah-AN) elde edilir. GNSS nivelman geçkisi için hesaplanan Helmert ortometrik yükseklik farkı ile TUDKA99 yüksekliklerinden hesaplanan yükseklik farkı arasındaki farkın mutlak değeri dH ≤ 12 mm√S[km] olmalıdır. Burada; S oluşturulan nivelman geçkisinin uzunluğu, Ah21=h2-hı, AN21= N2-N1, dH=(Ah21-AN21)-(H2-Hı) olarak alınır. Daha sonra TUDKA99 noktalarına dayalı tek boyutlu dengeleme yapılarak proje bölgesine Helmert ortometrik yükseldik taşınır. Ancak bu yöntemle üretilen noktalar jeoidin iyileştirilmesi veya kontrolünde GNSS nivelman noktası olarak kullanılamaz.

Ana nivelman ağı
MADDE 32
 
(1) Ana nivelman ağı, proje alanını kapsayacak şekilde, uzunluğu 40 km’yi aşmayan luplar biçiminde düzenlenir, Nivelman geçkileri; geometrik nivelman yapılabilecek yollar üzerindeki C3 ve daha yüksek dereceli noktalar ve poligon noktaları ile bölgede önceden tesis edilen nivelman ağlarının yüksek dereceli noktalarını içerecek şekilde seçilir. Geçki üzerindeki nokta aralığı en çok 1.5 km olmalıdır. Seçimi yapılan noktalar için bir seçim kanavası düzenlenir. Seçim kanavası onaylandıktan sonra, yeni noktalar ek-4’te yer alan şekilde tesis edilir ve ek-6’da yer alan biçimde röperlenir.

Ara nivelman ağı
MADDE 33
 
(1) Ara nivelman ağı, başı ve sonu ana nivelman ağı noktalarına bağlı toplam uzunluğu 10 km'yi geçmeyen nivelman geçkileri veya en az iki ana nivelman noktasını içeren ve toplam uzunluğu 10 km’yi geçmeyen luplar biçiminde planlanır. Geçki üzerindeki nokta aralığı en çok 1 km olmalıdır. Seçimi yapılan ana nivelman noktaları bu Yönetmeliğin 32 nci maddesinde belirtilen seçim kanavasında gösterilir. Yeni noktalar, ek-4’te yer alan şekilde tesis edilir ve ek-6’da yer alan biçimde röperlenir.

Nivelman ölçümü
MADDE 34
 
(1) Ana ve ara nivelman ağındaki yükseklik farkları ile bağlantı nivelmanındaki yükseklik farklarının belirlenmesinde, gidiş-dönüş nivelmanı yapılır ve gidiş- dönüş niyelmanıyla yükseklik farkının ±1.5 mm/km veya daha iyi duyarlıkla belirleyebilen nivo ve miralar kullanılır. Ayrıca aşağıdaki hususlar dikkate alınır.

a) Nivolarda her ölçü günü başlangıcında gözlem doğrultusunun (ekseninin) yatay doğrultudan sapmasını tespit etmek amacıyla kontrol ölçümü yapılır ve bulunan sapma değeri kaydedilir.

b) Söz konusu sapma değeri 0.12 mm/m = 25" den küçük olmalıdır.

c) Çift mira ve mira altlıkları (papuçlar, çarıklar) kullanılır.

ç) Ardışık iki nokta arasındaki nivelman ölçmesinde alet kurma sayısı çift olur.

d) Nivoların ana eksen koşulları ve miraların düzeçleri kontrol edildikten sonra ölçmelere başlanır.

e) Mira okumaları; tek bölümlü miralarda G I I G sırasıyla, çift bölümlü miralarda G(I) I(I) II(II)G(II) sırasıyla veya benzer yöntemlere uygun yapılır. Buradaki (G) geri mira okuması, (I) ileri mira okunması, (ı) ana mira bölümü ve (ıı) yardımcı mira bölümü anlamındadır. Altı çizgili okumalarda nivo miraya yöneltildiğinde düzeç kontrol edilir.

f) Mira okumaları 0,1 mm’ye kadar kaydedilir ve en az üç okuma yapılır.

g) Miradaki en küçük orta çizgi okuması 0,5 m alınır.

ğ) Alet mira uzaklığı en fazla 60 m alınır.

h) Geri ve ileri mira uzaklıkları farkı her portede 10 m’yi geçmemelidir.

ı) İki nivelman noktası arasında geri ve ileri mira uzaklıkları farklarının toplamı 10 m’yi geçmemelidir.

i) Ana ve ara nivelmanda güzergah üzerindeki poligonlar gidiş ve dönüşte ölçülür.

Nivelman nokta konumları
MADDE 35
 
(1) Proje alanındaki yatay koordinatları hassas olarak belirlenmemiş nivelman noktalarının koordinatları ±15 cm (dahil)’den daha iyi doğrulukla belirlenir.

Yardımcı nivelman noktaları
MADDE 36
 
(1) Proje alanı içinde, her dereceden nivelman noktalarının yoğunluğu yerleşim bölgelerinde ortalama 400-500 m aralıklarla ve diğer bölgelerde ortalama 700-800 ra aralıklarla olmalıdır. Bu yoğunluğu yeterince sağlamak için yardımcı nivelman noktaları tesis edilir. Bu noktalar bu Yönetmeliğin 32 nci maddesinde belirtilen seçim kanavasında gösterilir, ek-4’te yer alan şekilde tesis edilir ve ek-6’da yer alan biçimde röperlenir.

Yardımcı nivelman noktalarının ölçümü
MADDE 37
 
1) Yardımcı nivelman noktalarının yükseklikleri, ana ve ara nivelman noktalarına bağlı nivelman geçkilerinde gidiş-dönüş nivelmanı ile olabildiğince poligon noktalarından geçilerek belirlenir. Bu nivelmanda, gidiş-dönüş nivelmanıyla yükseklik farkını +2.5 mm/km (dahil)’den daha iyi doğrulukla belirleyebilen nivo ve miralar kullanılır. Nivelman yolunun uzunluğu bağlantı noktaları arasındaki geometrik uzunluğun iki katını geçemez.

Nivelman gidiş-dönüş kapanma değerleri
MADDE 38
 
(1) Gidiş-dönüş nivelmanında bulunan kapanma değeri (w);

a) Ana ve bağlantı nivelmanında: w [mm] ≤12 √S[km],

b) Ara nivelmanda: w [mm] ≤15 √S[km],

c) Yardımcı nivelmanda: w [mm] ≤20 √S[km],+ 0.0002 ʌH

olmalıdır. Burada S, km biriminde nivelman yolunun uzunluğu, AH her alet kurulmasındaki mira okumalarının geri-ileri farklarının mutlak değerleri toplamıdır (AH = [|g - i|]). Nivelman yolu üzerindeki ardışık noktalar arasında hu kontrol yapılır.

Nivelman lup kapanma değerleri
MADDE 39
 
(1) Gidiş-dönüş yükseklik farklarının ortalamalarından hesaplanan lup kapanmaları (wl),

a) Ana nivelmanda: wL [mm] ≤15 √L[km]

b) Ara nivelmanda: wL [mm] ≤18 √L[km]

olmalıdır. Burada L, km biriminde nivelman lup uzunluğudur.

Nivelman ölçülerinin değerlendirilmesi
MADDE 40
 
(1) Ana, ara ve yardımcı nivelman ağı, ayrı ayrı veya birlikte uygun ağırlıklandırma ile gidiş-dönüş yükseklik ortalamaları ölçü ve bir nokta sabit alınarak, zorlamasız veya serbest dengelenir ve uygun testlerle uyuşumsuz ölçüler ayıklanır. Ağda, uyuşumsuz ölçü kalmayıncaya kadar dengeleme, uyuşumsuz ölçü testi ve ölçü tekrarına devam edilir. Zorlamasız dengeleme sonucunda birim ağırlıklı ölçünün standart sapması (1 km’lik yoldaki yükseklik farkının standart sapması) ±10 mm (dahil)’den küçük olmalıdır.

(2) TUDKA99 noktalarının, oluşturulan nivelman ağı ile uyuşumlu olup olmadığı test edilir ve uyuşumlu TUDKA99 noktalarının yükseklikleri sabit alınarak, topluca veya ana, ara ve yardımcı nivelman ağları ayrı ayrı dengeleme ile bu ağlardaki noktaların Helmert ortometrik yükseklikleri hesaplanır. İstatistik güven aralığı l-a=0.95 alınmalıdır.

(3j Yardımcı nivelman ağı ayrı dengelendiği takdirde ağırlıklar eşit alınabilir.

GNSS nivelmanı yöntemiyle Helmert ortometrik yüksekliklerinin belirlenmesi
MADDE 41
 
(1) GNSS ile bulunan elipsoit yüksekliğinden Helmert ortometrik yüksekliklere dönüşüm için TGyy veya yerel GNSS nivelman jeoidi kullanılarak GNSS nivelmanı uygulanır.

TGyy kullanılması
MADDE 42
 
(1) TGyy’nin proje alanında kontroLü/iyileştirilmesi için 200 km2’ye kadar en az dört nokta ve buna ek olarak her 200 km2 ye bir nokta olacak şekilde uygun dağılmış noktalar belirlenir. Bu noktalar C1 nokta doğruluğunda ölçülür ve TUDKA99’a geometrik nivelman ile bağlantısı yapılarak Helmert ortometrik yükseklikleri belirlenir. Bağlantı için gerekli olan yeni nivelman noktaların tesisi ve ölçümünde ana nivelman için belirlenen ölçütler esas alınır. Düşey kontrol noktalarının geçki kontrolü yapılır. Geçki kontrolünde bağlantı ve ana nivelman için belirlenen ölçütler esas alınır.

(2) Yüksekliği bilinen noktalar arasındaki Helmert ortometrik yükseklik farkı ile GNSS ve TGyy’den bulunacak ortometrik yükseklik farkı arasındaki fark dH ≤ 12 mm √S[km] olmalıdır. Burada S, km biriminde nivelman yolunun uzunluğudur. Noktaların Helmert ortometrik yüksekliklerinin hesaplanmasında aşağıdaki usullerden biri izlenir.

a) Noktalar arası elipsoit yükseklik farkları (Ah) ve jeoit yükseklik farklarından (AN) yararlanarak her baz vektörü için AH=Ah-AN eşitliği ile bulunacak Helmert ortometrik yükseklik farkları, bir nivelman ağ dengelemesinde ölçü olarak alınarak, Helmert ortometrik yüksekliği bilinen noktalara dayalı olarak dengelenir ve noktaların Helmert ortometrik yükseklikleri bulunur. Serbest dengeleme sonucunda birim ağırlıklı ölçünün, standart sapması (1 km’lik yoldaki yükseklik farkının standart sapması) ±10 mm (dahil)’den küçük olmalıdır.

b) Helmert ortometrik ve elipsoit yüksekliği bilinen dayanak noktalarında; N=h-H eşitliği ile hesaplanan jeoit yükseklikleri ile TGyy jeoit yükseklikleri (NTGyy) arasındaki farklar uygun bir yüzey ile modellendirilir. TGyy jeoit düzeltmesi (8N) bütün noktalarda belirlenir ve Helmert ortometrik yüksekliği H=h-(NTCyy+8N) eşitliğiyle doğrudan hesaplanır.

Yerel GNSS nivelman jeoidinin oluşturulması ve kullanılması
MADDE 43
 
(1) Sıklaştırma alanını kaplayacak biçimde, elipsoit yükseklikleri (h) GNSS ile, Helmert ortometrik yükseklikleri (H) geometrik nivelman ile belirlenen bir "Jeoit Dayanak Noktaları Ağı” oluşturulur. Jeoit dayanak noktalarının oluşturulmasında aşağıdaki esaslar dikkate alınır.

a) TUTGA, C1, C2 ve C3 dereceli GNSS ağı ile ana ve ara nivelman ağının ortak noktaları alınmalıdır.

b) Kütle dağılımını karakterize eden yerlerde (su toplama ve bölüm çizgileri üzerinde, tepe ve çukurlarda ve benzeri yerlerde) mutlaka noktalar olmalıdır.

c) En az nokta yoğunluğu; 20 km2'ye kadar 6 nokta ve bundan sonraki her 15 km2’ye 1 nokta olmalıdır.

ç) Jeoit dayanak noktaları ek4’te yer alan şekilde tesis edilir, nirengi ve nivelman kanavalarında gösterilir.

d) Jeoit dayanak noktalarının koordinatları en az C2 dereceli nokta esaslarına göre, Helmert ortometrik yükseklikleri ise ana veya ara nivelman ağı ölçme esaslarına göre belirlenirler. Ancak proje alanının 30 km2’den küçük olması durumunda, jeoit dayanak noktaları idarenin onayı alınarak C3 derece nokta esaslarına göre belirlenebilir.

e) Eğinlin %20’den fazla ve ulaşımın güç olduğu jeoit dayanak noktalarının Helmert ortometrik yükseklikleri, idarenin onayı alınarak, ana ve ara nivelman noktalarından geometrik nivelman veya trigonometrik nivelman tekniğiyle yapılan bağlantı ölçümleriyle belirlenebilir.

1) Geometrik nivelman, gidiş-dönüş nivelmanıyla yükseklik farkının ±2.5 mm/km (dahil)’den, daha iyi duyarlıkla belirleyebilen nivo ve miralarla yapılır.

2) Geometrik nivelmanda, nivelman geçkisinin toplam uzunluğu 2.5 km’yi geçemez ve gidiş-dönüş yükseklikleri arasındaki kapanma değeri; dH[mm] ≤20 √S[km] olmalıdır.

f) Jeoit dayanak noktalarının jeoit yüksekliklerinin uyuşumu, yükseklik doğruluklarının dikkate alındığı bir istatistik yöntemle test edilir. Uyuşumsuz noktaların elipsoit ve Helmert ortometrik yükseklikleri yeniden belirlenir. İstatistik güven aralığı l-a=0.95 alınmalıdır. Uyuşum doğruluğu (б) +5 cm (dahil)’den daha iyi olmalıdır.

g) Jeoit dayanak noktalarının N=h-H bağıntısı ile bulunan jeoit yükseklikleri, bu yüksekliklerin değişmeyeceği algoritmalar kullanılarak modellendirilir.

(2) Jeoit yükseklikleri grid veri olarak düzenlenip kullanılabilir. Bir noktanın jeoit yüksekliği modelden doğrudan veya en az üç noktadan enterpolasyon ile hesaplanır.

Sabit GNSS istasyonları ve kullanılması
MADDE 44
 
(1) Herhangi bir amaç için tesis edilmiş sabit GNSS istasyonlarından elde edilen veriler, aşağıda belirtilen asgari koşulları sağlaması durumunda bu Yönetmelik kapsamında kullanılabilir.

a) A, B veya C1 nokta kategorisine girecek koordinat doğruluğuna sahip olmalıdır.

b) Pliye veya eşdeğer stabiliteye sahip bir tesis üzerine monte edilmiş anteni olmalıdır.

c) Tesisi sağlam zeminde, maksimum uydu görüşüne uygun olmalı ve çoklu yansıma etkisi bulunmamalıdır.

ç) Sürekli çalışan jeodezik amaçlı çift frekanslı GNSS alıcısına ve antenine sahip olmalıdır.

d) Alıcısı bir saniye veya daha sık aralıklı veri toplama, bu verileri depolama, saklama, arşivleme ve gerektiğinde istenilen geçmiş zaman dilimine ait veri dosyasını RINEX formatta üretebilme özelliğine sahip olmalıdır.

e) İstasyona ait günlük verilere (en az 30 saniye aralıkta toplanmış) internet aracılığıyla ulaşılma olanağı olmalıdır.

f) İstasyonun bu Yönetmelik kapsamında kullanılabileceği ile ilgili standartları (istasyonun koordinatının kategorisi, hız vektörleri, ürettiği verinin standardı, doğruluğu ve güvenilirliği) gösteren onay belgesi iki yılda bir Harita Genel Komutanlığından alınmalıdır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DETAY ÖLÇMELERI
Detay ölçmeleri
MADDE 45
 
(1) Detay Ölçmeleri ve numaralandırma aşağıdaki esaslara göre yapılır.

a) Detay noktaları; elektronik takeometre, GNSS, LİDAR veya diğer teknik ve yöntemler kullanılarak ölçülebilir.

b) Ölçülecek detayların tanımlanması, kodlandırılması, özniteliklerinin girilmesi ve detay noktalarının nuraaralandırılması ek-l’de yer alan Detay ve Öznitelik Kataloğuna göre yapılır.

c) Eş yükseklik eğrisi, çizimi için, gerekli detay noktaları ölçülür. Bu detay noktalarının dağılımı ve sayısı ölçeğe ve arazinin eğimine bağlı olarak idare tarafından belirlenir. Söz konusu noktaların sayısı 25 nokta/ha'dan az olamaz. Bu noktalara ilave olarak arazinin topoğrafik durumunu temsil edecek desen ve karakteristik noktalar ile yol ve sokakların eğimini belirleyecek noktalar da ölçülür.

ç) Parsel, bina, mühendislik tesisleri ve benzeri detayların alımında, yerleşim yerlerinde 150 m’yi geçen cepheler üzerinde her 150 m için; yerleşim yerleri dışında ise 250 m'yi geçen cepheler üzerinde her 250 m için bir detay noktası ölçülür.

d) Detay noktaları, kendisine en yakın C derece ağ noktalarından ölçülür. Zorunlu hallerde, C derece ağ noktalarına bağlı yardımcı alım noktaları kullanılabilir. C derece ağ noktalarından güzergah şeklinde geçici olarak en fazla üç adet yardımcı alım noktası tesis edilebilir. Yardımcı alım noktalarının kontrolü, bir başka C derece ağ noktasından veya başka C derece ağ noktalarından ölçülmüş en az iki adet detay noktasına bağlanılarak sağlanır. Bu noktaların yükseklikleri iki poligon noktasına bağlı olarak geometrik nivelman ile belirlenir. Yardımcı alım noktalarının çıkış uzunluğu yerleşim yerlerinde en fazla 50 m, yerleşim yerleri dışında ise en fazla 200 m’dir. Yardımcı alım noktalarından, yerleşim yerlerinde en fazla 50 m, yerleşim yerleri dışında en fazla 200 m uzaklıktaki detay noktaları ölçülebilir.

(2) Yardımcı alım noktaları, ek-4’te yer alan şekilde tesis edilir ve ek-6’da yer alan biçimde röperlenir.

Detay ölçme doğruluğu
MADDE 46
 
(1) Detay noktalarının izdüşüm koordinatları ve yükseklikleri, elektronik takeometre, GNSS, LİDAR veya diğer teknik ve yöntemler kullanılarak; yatay konum doğruluğu (бx2+бy2)1/2 ±7 cm (dahil)’den daha iyi ve Helmert ortometrik yükseklik doğruluğu (oh) ±7 cm (dahil)’den daha iyi olacak şekilde ölçülmelidir.

(2) Elektronik takeometrede ölçü uzaklığı 500 m’yi geçemez. Yerleşim yerlerinde, bir binada yükseklik farkı en fazla olan en az iki nokta olacak biçimde nokta yoğunluğu azaltılabilir.

(3) Zeminden ölçülemeyen detay noktalarının ortometrik yükseklikleri değerlendirme dışı bırakılır.

(4) Detay aliminin başlangıç ve bitiminde en az bir adet yer kontrol noktasına ölçü yapılır. Koordinat farkları (dx, dy, dH) ±15 cm (dahil)’den küçük olmalıdır.

(5) Jalon yüksekliği, yerleşim yerleri içindeki ölçülerde 4 m’yi, yerleşim yerleri dışındaki ölçülerde 6 m’yi geçemez.

(6) Ölçülen uzunluklar GRS 80 elipsoidine ve izdüşüm düzlemine indirgenir.

GNSS ile detay ölçme
MADDE 47
 
(1) GNSS ile kinematik konum belirleme teknikleri kullanıldığında, gerçek zamanlı veya sonradan değerlendirmek üzere detay noktaları ölçülebilir. Kinematik GNSS yöntemlerinde bu Yönetmeliğin 46 ncı maddesinde belirtilen konum doğruluğunu sağlayacak uzaklıkta bulunan sabit GNSS istasyonlarından veya bölgeye en yakın C derece ağ veya poligon noktaları üzerine ölçme süresince (eş zamanlı) kullanılmak üzere kurulmuş GNSS referans istasyonlarından yararlanılabilir. Detay alımında, gezici alıcı ile konumu belirlenen noktalarda çoklu yansıma etkisi en az olmalıdır. Bina köşesi, ağaç gövdesi, telefon ve elektrik direkleri ile benzeri noktalarda GNSS ile doğrudan detay alımı yapılmamalıdır. GNSS ile klasik GZK kullanılarak ölçme yapıldığında aşağıdaki kurallara uyulmalıdır.

a) Uydu sayısı: En az 5 adet (Her bir uydu konumlama sistemi için ayrı ayrı değerlendirilir.),

b) Veri toplama aralığı: 5 saniye veya daha az,

c) Uydu yükseklik açısı: 10°,