Asırlık motifleri ve kendine özgü dokuma tekniği ile bilinen Helvacı Kilimi, Aliağa Belediyesi’nin başvurusu sonucunda Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescillendi.
Aliağa Belediyesi, tarihi Helvacı beldesinde asırlardır dokunan Helvacı Kilimi’nin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla 2023 yılı Eylül ayında Türk Patent ve Marka Kurumuna başvuruda bulundu. Yapılan detaylı araştırmalar ve bilimsel saha çalışmaları sonucunda, 1 Mart 2025 tarihinde Helvacı Kilimi coğrafi işaretli ürün olarak tescillendi.
Tescil Süreci ve Bilimsel Araştırmalar
Başvuru süreci boyunca Aliağa Belediyesi, yurt içinden ve dünyanın çeşitli ülkelerinden Helvacı Kilimi ile ilgili bilgi, belge ve yayınları derledi. Ayrıca, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Ebru Subaşı, Helvacı Kilimi’nin ayırt edici özelliklerini, üretim metotlarını, motiflerini ve dokuma tekniklerini kapsayan detaylı bir rapor hazırladı. Bu rapor, başvuru dosyasının en önemli bölümlerinden biri oldu.
Helvacı Kilimi’nin Özellikleri
Helvacı Kilimi, doğal bitkisel kök boyalarla renklendirilmiş iplikler ve kendine has dokuma yöntemi ile üretilmektedir. Eski adıyla Helvacıköy olan Helvacı beldesinde dokunan bu kilimler, Türk kilim sanatının önemli bir parçasını oluşturur. Kilimler, tamamen yün veya yün-pamuk karışımı ipliklerden dokunur ve bölgede yetişen koyun yünü kullanılarak üretilir. Düz dokuma yaygılar, “ip ağacı” denilen dik tezgahlarda dokunarak bez ayağı, cicim ve zili tekniklerinin birleştirilmesiyle oluşturulur.
Helvacı Kilimi, malzeme, motif ve renk özelliklerine göre Şamı Kilim, Pandır Kilim, Koca-Goca Kilim, Kara Zili-Gara Sili, Meldin-Mendil, Yük Perdesi, Arkalaç, Namazlık, Minder, Heybe, Torba ve Çuval gibi çeşitli türlere ayrılmaktadır.
Aliağa Belediyesi’nin Yerel Ürünlere Verdiği Destek
Helvacı Kilimi’nin tescillenmesiyle ilgili açıklamalarda bulunan Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, şunları söyledi:
"Amacımız, Helvacı Kilimi’nin tarih boyunca süre gelen kendine özgü yapısını koruyup gelecek nesillere aktarabilmek. Bunun duyurusunu da bu coğrafi işaretin asıl sahibi olan Helvacı halkımızı temsilen siz değerli Helvacı muhtarlarımızla birlikte yapmak istedik. Aliağamıza özgü ürünlere coğrafi işaret almak için çalışmalarımıza devam edeceğiz. Şakran'ın zeytin ve zeytinyağına da çok güveniyoruz. Şakran Zeytinyağına coğrafi işaret almak için de çalışmalarımızı sürdüreceğiz."
Helvacı Kilimi'nin Tescili Ne Anlama Geliyor?
Helvacı Kilimi’nin coğrafi işaret almasıyla birlikte, bu tarihi dokuma ürünü yasal koruma altına alındı. 1714 numaralı Mahreç Coğrafi İşaret Tescil Belgesi ile onaylanan kilim, 19 Eylül 2023 tarihinden itibaren korunmaya başladı. Bu sayede, Helvacı Kilimi'nin orijinal teknikleri korunarak üretimi devam edecek ve sahte veya standart dışı üretimlerin önüne geçilecek.
Sonuç
Helvacı Kilimi'nin coğrafi işaret alarak tescillenmesi, Aliağa'nın tarihi dokuma geleneğini geleceğe taşımak adına önemli bir adım oldu. Hem bölgesel ekonomiye katkı sağlayacak hem de Türk kilim sanatının zenginliğini koruyacak olan bu gelişme, bölge halkı ve sanatseverler tarafından büyük memnuniyetle karşılandı. Aliağa Belediyesi, bu başarının ardından Şakran Zeytinyağı gibi yerel değerlere de coğrafi işaret kazandı
- Helvacı Kilimi, Aliağa Belediyesi’nin başvurusu ile coğrafi işaretli ürün olarak tescillendi.
- Türk Patent ve Marka Kurumu, Helvacı Kilimi’ni coğrafi işaret belgesiyle koruma altına aldı.
- Aliağa Belediyesi, Helvacı Kilimi’nin korunması ve tanıtılması için 2023 yılı Eylül ayında başvuru yaptı.
- 1 Mart 2025’te Helvacı Kilimi’nin tescili tamamlandı.
- Tescil sürecinde bilimsel araştırmalar ve saha çalışmaları yapıldı.
- Ardahan Üniversitesi’nden Dr. Ebru Subaşı, kilimin özelliklerini içeren bilimsel rapor hazırladı.
- Helvacı Kilimi’nin motifleri, dokuma teknikleri ve üretim metotları detaylı şekilde incelendi.
- Kilimin ana malzemesi doğal bitkisel kök boyalarla boyanmış yün ve pamuk ipliklerden oluşuyor.
- Dokuma işlemi, “ip ağacı” olarak bilinen dik tezgahlarda gerçekleştiriliyor.
- Helvacı Kilimi, Türk kilim sanatının önemli örneklerinden biri olarak kabul ediliyor.
- Yün ve pamuk karışımı ipliklerden üretilen kilim, bölgedeki koyun yünleri kullanılarak dokunuyor.
- Helvacı Kilimi, geleneksel bez ayağı, cicim ve zili teknikleri kullanılarak üretiliyor.
- Kilimin farklı türleri bulunuyor: Şamı Kilim, Pandır Kilim, Koca-Goca Kilim gibi çeşitleri var.
- Kilimin kullanım alanları arasında namazlık, minder, heybe, torba ve çuval bulunuyor.
- Coğrafi işaret sayesinde Helvacı Kilimi’nin geleneksel üretim teknikleri korunacak.
- Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, tescilin Helvacı halkı için önemli bir gelişme olduğunu belirtti.
- Serkan Acar, Şakran Zeytinyağı için de coğrafi işaret almak istediklerini açıkladı.
- Coğrafi işaret tescili, Helvacı Kilimi’nin sahte üretimlerinin önüne geçilmesini sağlayacak.
- Helvacı Kilimi artık 1714 numaralı Mahreç Coğrafi İşaret Tescil Belgesi’ne sahip.
- Tescil, 19 Eylül 2023 tarihinden itibaren geçerli oldu ve koruma başladı.
- Helvacı Kilimi’nin coğrafi işaret alması, yerel ekonomiye katkı sağlayacak.
- Bu tescil, bölgenin kültürel mirasını gelecek nesillere aktarmak için önemli bir adım.
- Aliağa Belediyesi, diğer yerel ürünler için de coğrafi işaret başvurularını sürdürecek.
- Helvacı Kilimi’nin tescillenmesi, Aliağa'nın tanıtımı açısından da büyük bir fırsat.
- Kilimin özgün yapısını korumak için üretim standartları oluşturulacak.
- Coğrafi işaret, Helvacı Kilimi’nin ulusal ve uluslararası pazarda tanınmasını sağlayacak.
- Helvacı beldesinde yüzyıllardır süren kilim dokuma geleneği resmi olarak tescillenmiş oldu.
- Tescil sayesinde Helvacı Kilimi üreticileri ekonomik olarak desteklenecek.
- Bölgedeki dokumacılar, geleneksel yöntemlerle üretime devam edebilecek.
- Tescilin ardından Helvacı Kilimi’nin pazarlama çalışmaları hız kazanacak.
- Coğrafi işaret belgesi, bölgenin kültürel mirasını koruma altına alıyor.
- Aliağa Belediyesi, bu süreçte bölge halkının desteğini alarak başvuruyu tamamladı.
- Helvacı Kilimi’nin tanıtımı için etkinlikler ve sergiler düzenlenmesi planlanıyor.
- Bu gelişme, Türkiye’nin geleneksel el sanatlarını koruma çabalarına katkı sağlayacak.
- Geleneksel el dokuma kilimler, sürdürülebilir turizm ve kültürel miras çalışmaları için değerlendirilecek.
- Helvacı Kilimi’nin yurt dışı pazarlara açılması için çalışmalar yapılacak.
- Coğrafi işaret, Helvacı Kilimi’nin değerini artırarak daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlayacak.
- Kilimin korunması için üreticilere eğitim programları düzenlenecek.
- Aliağa Belediyesi, geleneksel sanatların korunması konusunda yeni projeler geliştirmeyi hedefliyor.
- Bu başarı, Türkiye’nin kültürel mirasını koruma konusundaki kararlılığını gösteriyor.
