50 ortak şartı ekoturizm kooperatiflerini nasıl etkiler? Kooperatiflerle ekoturizm tesisi kurmak mümkün mü?Yeni tebliğle ekoturizm yatırımlarında yaşanacak zorluklar, Küçük girişimciler için kooperatif kurma engelleri Kooperatif türleri ve ortak sayısı şartları 2025, Kırsal turizm projelerinde kooperatif yapısı neden önemlidir? Ekoturizm projelerinde mevzuat değişikliğinin etkisi
Ticaret Bakanlığı tarafından 18 Nisan 2025’te yayımlanan yeni tebliğ, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme kooperatifleri için asgari 50 kurucu ortak şartı getiriyor. Bu değişiklik, Türkiye’de yükselişte olan ekoturizm hareketini nasıl etkileyecek? Kırsal girişimler, yeni mevzuatla birlikte nasıl pozisyon almalı?
Kooperatif Modeline Yeni Bir Eşik
Ticaret Bakanlığı tarafından 2 Temmuz 2018 tarihli Kooperatif Tebliği’nde yapılan değişiklik, turizm odaklı kooperatif girişimlerini yakından ilgilendiriyor. Yeni düzenlemeye göre, turizm geliştirme kooperatifleri ve gayrimenkul işletme kooperatifleri, artık en az 50 kurucu ortak ile kurulabilecek. Daha önce bu sayı sadece 7 kişiydi. Bu ani artış, özellikle kırsalda gelişen ekoturizm girişimlerinin hem önünü açacak hem de bazı bölgelerde zorluklar doğurabilecek.
Ekoturizm Neden Önemli?
Ekoturizm; doğaya saygılı, kültürel mirası koruyan, yerel kalkınmayı önceleyen ve sürdürülebilirliği esas alan bir turizm modelidir. Türkiye’nin birçok bölgesinde — özellikle Kazdağları, Gökçeada, Karaburun, Datça, Ayvacık ve Yenice gibi — yöresel kalkınma kooperatifleri ve turizm geliştirme birlikleri vasıtasıyla ekoturizm tesisleri hayata geçiriliyor. Bu yapılar, genellikle küçük ölçekli, yerel halkın inisiyatifiyle doğan ve 7 ila 15 ortakla kurulan kooperatifler olarak faaliyet gösteriyor.
Yeni Düzenleme Neyi Amaçlıyor?
Tebliğ değişikliği ile birlikte Bakanlık, kooperatiflerin daha kurumsal, güçlü ve denetlenebilir yapılar hâline gelmesini hedefliyor. 50 ortak sınırı sayesinde:
- Projelerin bireysel rant amaçlı kullanılmasının önüne geçilecek,
- Sosyal sermaye artacak,
- Yerel halkın kolektif katılımı teşvik edilecek,
- Proje sürdürülebilirliği ve şeffaflık sağlanacak.
Ancak bu avantajlara rağmen, küçük kırsal yerleşimlerde yeterli ortak bulunamaması, bazı projelerin önünü tıkayabilir.
Mevcut Ekoturizm Projeleri Ne Yapacak?
Türkiye genelinde 7-15 ortakla kurulmuş birçok ekoturizm kooperatifi bulunuyor. Bu kooperatiflerin büyük bölümü, IPARD (Katılım Öncesi Kırsal Kalkınma Aracı), TKDK (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu) gibi hibe desteklerinden yararlanarak projelerini inşa ediyor.
- Yeni düzenleme sonrası bu kooperatiflerin şunlara dikkat etmesi gerekiyor:
- Yeni şube ya da yan yapı açmak isterlerse en az 50 ortaklı yeni bir yapı kurmaları gerekebilir.
- Yapı değişikliği, ortak artırımı veya başka kooperatiflerle birleşme gündeme gelebilir.
- Yasal mevzuata uyum, hibe alımlarında zorunlu hâle gelecek.
Doğa Dostu Projelerde Yapısal Dönüşüm
Yeni tebliğin ekoturizmde yol açabileceği dönüşümler şunlardır:
- Daha büyük ve topluluk temelli projeler desteklenmeye başlanacak.
- Yalnızca turizm değil, gıda, tarım, doğa terapileri ve kırsal üretim odaklı karma modeller öne çıkacak.
- Kooperatiflerin içinde yöresel gastronomi, aromaterapi, permakültür, doğal mimari ve doğa sporları gibi farklı modüller entegre edilecek.
- Bu yönüyle, düzenleme, küçük ama çok yönlü kırsal kalkınma merkezlerinin doğmasına vesile olabilir.
Bölgesel Etkiler: Kazdağları, Yenice, Gökçeada Örneği
Özellikle Çanakkale'nin Yenice ilçesi, Gökçeada ve Edremit Körfezi çevresi gibi bölgelerde faaliyet gösteren çok sayıda ekoturizm projesi bulunuyor. Bu projelerden bazıları hâlihazırda kırsal kesimde yaşayan 7-10 kişilik öncü gruplarca başlatıldı. Yeni düzenleme sonrası bu bölgelerde:
- Ortak artırımı zorunlu hale gelecek,
- Yerel halkla daha geniş işbirlikleri yapılması gerekecek,
- Kırsal kalkınma planları yeniden düzenlenecek.
Alternatif Çözüm Önerileri
Yeni tebliğin olumsuz etkilerinden kaçınmak isteyen girişimciler için bazı öneriler:
- Kooperatif Birleşmeleri: Aynı bölgede faaliyet gösteren küçük kooperatiflerin birleşmesi teşvik edilmeli.
- Kırsal Nüfus Katılımı Teşvik Edilmeli: Yerel halkın projelere ortak olması için eğitimler ve sosyal kampanyalar düzenlenebilir.
- Hibrit Modeller: Kooperatif + şirket ortaklığıyla çalışan hibrit modeller yasal zemine taşınabilir.
- Kadın Kooperatifleri ile Entegrasyon: Kadın odaklı üretim kooperatifleriyle işbirliği yapılabilir.
“Ticaret Bakanlığı’nın bu düzenlemesi, kooperatiflerin kurumsallaşması adına bir fırsat olabilir. Ancak kırsalda yaşayan küçük üretici grupların önü tıkanmamalı. Bu noktada yerel yönetimlerin, kalkınma ajanslarının ve TKDK’nın rehberliği çok önemli. Ekoturizmin tabandan gelişen doğasına zarar verilmeden bu dönüşüm yönetilmeli.”
Sonuç: Ekoturizm Kooperatifleri İçin Yeni Bir Dönem Başladı
Türkiye’de yükselen ekoturizm hareketi, doğa dostu projelerle kırsalı yeniden canlandırıyor. Ancak bu hareketin sürdürülebilirliği için yasal mevzuatın, saha gerçekliğiyle uyum içinde olması gerekiyor. Yeni 50 ortak şartı, bir yönüyle daha güçlü yapılar doğuracakken, diğer yandan kırsal girişimlerin kurulum aşamasında daha fazla planlama ve işbirliği gerektirecek.
Kooperatif Tebliği Değişikliği & Ekoturizm Üzerine Etki Analizi
Kuruluş Koşulları ve Ekoturizm Girişimleri
- Turizm geliştirme kooperatiflerinin kuruluşu için artık en az 50 kurucu ortak gerekliliği getirildi.
- Bu şart, küçük ölçekli ekoturizm girişimlerinin kurulmasını ciddi oranda zorlaştıracak.
- 10–20 kişilik köy içi dayanışma temelli ekoturizm kooperatifleri artık kurulamayacak.
- Kuruluş aşamasında yüksek ortak sayısı bulmak, kırsalda yaşayan girişimciler için engel oluşturabilir.
- Özellikle başlangıç aşamasındaki genç girişimciler için bu durum caydırıcı olabilir.
- Proje temelli, kısa süreli kırsal turizm organizasyonlarının kooperatifleşmesi zorlaşacak.
- Tüzel kişilik kazanmak isteyen eko-köyler, artık ortak sayısını 50’ye tamamlamak zorunda kalacak.
- Kırsal mahallelerde 50 kişilik girişim grubu kurmak, sosyal yapılar gereği her zaman mümkün olmayabilir.
- Bu durum, bireysel veya az ortaklı girişimleri şirketleşmeye veya şahıs işletmesine yöneltebilir.
- Kurumsal yapıdan uzak girişimler, sürdürülebilirlik ve finansman açısından dezavantaj yaşayabilir.
Proje Geliştirme, Finansman ve Hibeler
- TKDK, IPARD ve kalkınma ajansı hibelerinde tüzel kişilik şartı önemlidir.
- Kooperatif kuramayan ekoturizm girişimleri bu fonlardan yararlanmakta zorlanacaktır.
- Kooperatifleşemeyen girişimler, sosyal fayda ve ortaklık kültüründen mahrum kalabilir.
- Tüzel kişilik üzerinden tapu alımı, yapı ruhsatı, imar planı değişiklikleri gibi işlemler zora girebilir.
- Yeni tebliğ, sermayesi az ancak fikri güçlü olan kırsal girişimcilerin önünü kesebilir.
- Fon kaynaklarıyla desteklenen kooperatiflerin büyük çoğunluğu 10–25 ortakla kurulmuştur; bu oran artık yetersiz olacak.
- Bu durum, hibe alan girişim sayısında düşüşe neden olabilir.
- Yerel ekoturizm projelerinin yasal çerçeveye girmesi zorlaşabilir.
- Projeler daha çok bireysel, anonim ya da limited şirketleşme yoluna gidebilir.
- Oysa ekoturizm felsefesi, şirket yerine ortaklık ve katılımcılık temellidir.
Bölgesel Etkiler ve Kırsal Yapılar
- Kazdağları, Gökçeada, Bozcaada, Yenice, Kalkım gibi bölgelerde kurulan veya kurulması planlanan eko köyler doğrudan etkilenecek.
- Çoğu proje köy nüfusuna ya da yerel aktörlere bağlı olduğu için 50 ortak barajı aşılamayabilir.
- Mevcut kooperatifler ortak artırımı veya birleşme yöntemlerini gündeme alabilir.
- Kooperatifler, farklı köylerden üyeler kabul ederek “ortak havza modeli” oluşturabilir.
- Ancak bu durum yönetim ve karar alma süreçlerini karmaşıklaştırabilir.
- Kırsalda güvene dayalı yapı, ortak sayısı arttıkça zayıflayabilir.
- Birçok proje artık yalnızca doğrudan yatırımcı destekli, büyük sermayeli girişimlerle yürütülebilir hâle gelebilir.
- Bu da kooperatifçilik ruhuna ve küçük üreticiye zarar verebilir.
- Doğayla uyumlu, düşük yoğunluklu, yerel halk odaklı projeler tehlikeye girebilir.
- Ekoturizmde “yavaş kalkınma” modeli yerine “hızlı sermaye” modeli güçlenebilir.
Alternatifler ve Gelecek Perspektifi
- Yeni ortaklık modelleri (ör. bölge kooperatifleri, çatı kooperatifler) ön plana çıkabilir.
- Mevcut küçük kooperatifler birleşerek 50 kişi şartını dolaylı yoldan karşılamayı düşünebilir.
- Belediyeler ve kalkınma ajansları, bu geçişi kolaylaştırıcı projeler geliştirmelidir.
- Kooperatif mevzuatı içinde ekoturizm ve kırsal turizm için özel düzenleme ihtiyacı doğmuştur.
- 50 ortak şartı yerine “faaliyet ölçeği bazlı esneklik” önerilebilir.
- Yerel kültüre, nüfusa ve arazi varlığına göre değişen alt eşikler değerlendirilebilir.
- Ekoturizm, sadece ekonomik değil; çevresel, kültürel ve sosyal sürdürülebilirliğe dayalı bir kalkınma aracıdır.
- Kooperatifçilik ise bu sürdürülebilirliği tabana yayan en uygun yapılanmadır.
- Bu iki alanın mevzuatta birbirine zıt yönde ilerlemesi, ülke genelinde ciddi boşluklar yaratabilir.
Özetle: Bu değişiklik, ekoturizmin ruhuyla çelişen bir eşik oluşturmakta ve yeni yasal düzenleme ihtiyacını beraberinde getirmektedir.
